Oorlog der millimeters
Balans van een driejarige ontwikkeling
Wal is er veranderd?
Van overeenstemming geen sprake
Het is nu al weer drie jaar geleden, dat het filmbedrijf
op vrij plotselinge wijze geconfronteerd werd met een
ontwikkeling, welke men terecht gezien heeft als een
doorbraak naar grotere ruimtelijke expressie van de film.
De eerste experimenten van deze aard dateerden reeds
van het einde der twintiger en het begin der dertiger
jaren, maar hun betekenis ging verloren in de sensationele
ontwikkeling van de geluidsfilm en de groeiende inte
resse voor de kleurenfilm. Wel was het in bedrij f skringen
vrij algemeen bekend, dat de pogingen tot verbetering van
de projectiemethoden aan het einde van de veertiger ja
ren weer met kracht ter hand waren genomen. In de
jaarverslagen van de Motion Picture Association of
America was al enige keren onder meer in 1951
melding gemaakt van de vooruitgang welke er geboekt
was met het streven naar een grotere, scherpere en vooral
een meer indruk van ruimte gevende projectie, toen in
Oclober 1952 .,This is Cinerama", op de voet gevolgd
door „Bwana Devil" het startsein gaven voor een onver
wachte wedloop van elkaar beconcurrerende systemen om
de markt. Onder deze systemen waren er verschillende,
welke nu niet bepaald geperfectionneerd of zelfs maar
nieuw genoemd konden worden en hun even plotselinge
als sensationele ..come back" alleen te danken hadden
aan de hoop van hun promotors om in de algemene op
winding het reeds vroeger geïnvesteerde en ongetwij
feld reeds afgeschreven kapitaal, of althans een deel
daarvan, alsnog snel te amortiseren alvorens betere me
thoden hel pleit zouden winnen.
Stond aanvankelijk de herverschijning van de stereo-
scopische film toen „driedimensionale film of kort
weg ..3-D" genoemd nog in de belangstelling, nauwe
lijks een jaar later, in October 1953, moest deze al weer
het veld ruimen voor de panoramische film. in dit geval
..The Robe", welke volgens hel zogenaamde Cinemascope
systeem was opgenomen.
Sedertdien zijn in heel wat bioscopen grote projectie
doeken geïnstalleerd en is de panoramische film een
alledaagse verschijning in het bioscoopprogramma ge
worden. Ook de stereofonische geluidsweergave heeft
intussen haar intrede in de bioscoop gedaan en al zijn er
maar weinig theaters, welke geschikt zijn voor werkelijk
stereofonische geluidsweergave, er zijn er toch vele. die
gebruik maken van bijzondere geluidseffecten door mid
del van magnetische geluidssporen, welke op sommige
panoramische films zijn aangebracht.
Aangezien de filmproducenten de volgens nieuwe sy
stemen vervaardigde films tot dusver ook in standaard-
copieën zijn blijven uitbrengen, heeft bij velen de opvat
ting post gevat, dat er sedert het verschijnen van Cinema
scope. Vistavision. Superscope enz. maar weinig van een
verdere ontwikkeling te bespeuren valt. dat de technische
evolutie nu wel ongeveer tot staan is gekomen en dat men
zo langzamerhand wel tot een standaardisering van de
meest verbreide systemen zal geraken. Weliswaar hoort
men af en toe eens iets over experimenten met bredere
filmformaten dan 35 mm., maar daaraan schenkt men
niet al te veel aandacht omdat men ook vroeger wel van
dergelijke avonturen vernomen heeft welke op niets zijn
uitgelopen en men niet gelooft, dat systemen, welke een
belangrijke afwijking van de bestaande standaardappara-
tuur vergen, werkelijk kans maken in brede kring aan
vaard te worden.
Maar is men daar wel zo zeker van? Realiseert men
zich bijvoorbeeld dat er op het ogenblik al vijftien soor
ten 35 mm. copieën in het bedrijf rouleren, te weten niet
minder dan tien uiteenlopende typen anamorfische films
en vijf verschillende versies van niet-anamorfische wide
screen copieën? Men kan toch moeilijk aannemen, dat de
filmproducenten de enorm gestegen copiekosten zouden
blijven maken, indien zij er niet van overtuigd waren, dat
deze investeringen haar rente zullen opleveren. De produc
tiemaatschappijen weten immers uit bittere ervaring, dat
het lanceren van een nieuw procédé steeds een hachelijke
onderneming blijft. De kosten van ontwikkeling en instal
latie geven vaak astronomische cijfers aan. terwijl de
amortisatie langzaam en gecompliceerd is. Zelfs als men
met enige films een fenomenaal succes heeft, wil dat nog
niet zeggen, dat men „er uit zal springen" en de onge
duldige aandeelhouders begrijpen maar niet waarom de
investeringen niet zo snel geamortiseerd kunnen worden
als zij verwacht hadden.
Houdt daarom alleen al het feit dal de Amerikaanse
productiemaatschappijen ondanks steeds grotere investe
ringen hardnekkig voortgaan met haar technische research
en het experimenteren met zeer uiteenlopende systemen,
welke zij bezig zijn te commercialiseren, niet de ernstige
waarschuwing in dat er van enige consolidatie in de ont-
ikk
wikkelma" voor
lopig
nog aeen
sprake
5? Integendeel,
deskundigen en niet alleen technische experts zijn
van mening, dat wat tot dusver heeft plaats gevonden nog
slechts voorhoedegevechten zijn geweest in wat zij ..de
oorlog der millimeters" zijn gaan noemen. Vi eliswaar ver
wachten zij geen overrompelingen meer. maar zij voor
zien een langdurige strijd over welks uitslag weinig te
voorspellen valt. Volgens hen is bij wijze van spreken de
zware artillerie nog niet in stelling gebracht en zijn om
vang en sterkte der strijdkrachten zelfs nog niet te over
zien, omdat partijen tot dusver nog niet al haar troepen
en materiaal naar het front hebben gedirigeerd.
Inzonderheid werd deze stand van zaken nog eens be
klemtoond tijdens de in October 1955 te Lake Placid in de
Verenigde Staten gehouden halfjaarlijkse conventie van
de Societv of Motion Picture and Television Engineers.
Aan het einde dezer bijeenkomst moest de voorzitter dezer
organisatie vaststellen, dat het aantal wide screen pro-
cédé's nog steeds toeneemt en dat er ..tot nu toe geen
enkele aanwijzing is van enige poging tot of zelfs maar
verlangen naar standaardisatie of om tot overeenstemming
te komen". Het enige wat men tot dusver op dit punt
heeft bereikt is een aanbeveling tot het plaatsen van
algemene aanwijzingen op de copieën. welke het mogelijk
maken onmiddellijk vast te stellen met wat voor een
soort copie men te doen heeft, een standaardidenlifieatie
dus.
Ook tijdens het door vele exploitanten bijgewoonde
open forum, dat einde November 1955 te Manchester door
19
