DE NIEUWSTE PROJECTIE- EIGELIIIDSSYSTEMEN
Het Todd-AO-systcem
Dat volgens het Cinemascope-systeem zeer brede film
beelden gecreëerd kunnen worden, is thans wel algemeen
bekend. Iets minder algemeen bekend is het Cinerama-
systeem, dat een nog breder en ook hoger beeld geeft.
Cinerama omvat namelijk een gezichtshoek van 146°,
dat is bijna een halve cirkel, hetgeen men heeft bereikt
door gebruik te maken van een zeer sterk gebogen projec
tiescherm en van drie afzonderlijke projectoren, die ieder
een deel van het beeld voor hun rekening nemen. Uiter
aard zijn aan dit laatste talrijke practische bezwaren ver
bonden en men is derhalve gaan zoeken naar een vereen
voudiging met behoud van het grote beeld.
Deze vereenvoudiging meent men ten slotte gevonden te
hebben in het Todd-AO-systeem. Deze benaming is samen
gesteld uit de naam van de promotor van liet geheel,
William Todd, en de eerste letters van American Optical
Company, zijnde een fabrikant van objectieven.
Bij het nieuwe systeem speelt namelijk het projectie
objectief en natuurlijk ook het objectief, dat wordt ge
bruikt bij de opname, een grote rol. Men wilde immers
niet langer met 3 projectoren werken en men moest dus
een objectief ontwikkelen, dat een zeer groot ..gezichts
veld" kon omvatten.
De Amerikaanse professor Brian O'Brien. directeur
van het research laboratorium van de American Optical
Philips Todd-AO projector
Company, slaagde erin een objectief te vervaardigen met
een gezichtshoek van maar liefst 128°. Hiermede werd
dus met één projector het Cineramabeeld zeer dicht be
naderd.
21
Daar men echter het standaardfilmformaat niet onbe
perkt kan vergroten, stond men tevens voor de noodzaak
een breder formaat te gaan gebruiken. De filmband werd
derhalve verbreed tot 70 mm, waarbij ongeveer 49 mm
bestemd was voor het filmbeeld en de overige 20 mm
voor perforatie en maar liefst zes magnetische geluids
sporen. De hoogte van het filmbeeld werd gesteld op
22 mm. De oppervlakte van het nieuwe filmbeeld werd
hierdoor ca. viermaal zo groot als dat van het standaard
formaat en men kreeg een beeldverhouding van onge
veer 1 2.
Philips Eindhoven kreeg opdracht om voor de vertoning
van deze zeer brede film een projector te ontwikkelen,
welke echter tevens geschikt zou moeten zijn voor de
vertoning van het normaalfilmformaat. Philips slaagde
erin deze opdracht uit te voeren en bracht enige tijd gele
den een projector op de markt, welke hierbij is afgebeeld.
Het behoeft geen nader betoog, dat voor het gebruik
van 70 mm film de installatie veel robuster moest zijn
dan de normale apparatuur en dit is op de afbeelding
dan ook duidelijk te zien.
De hoogte van het nieuwe filmformaat omvat 5 perfo-
ratiegaatjes tegen 4 bij het normale beeld en de projectie
snelheid is opgevoerd tot 30 beelden per seconde. De
machine is uitgerust met een enigszins gebogen filmven-
sterbaan. waardoor aan het brede filmbeeld een grotere
stijfheid wordt gegeven, hetgeen de opzet was.
De tamboer en verdere tandrollen voorzag men aan de
buitenkant van een tanding voor 70 mm film en aan de
binnenzijde werden lager liggende tanden aangebracht
voor liet 35 mm filmformaat. Bij iedere projector beho
ren twee complete filmvensters met aangebouwde aan
druk- en geleiderollen en deze zijn zodanig gemaakt, dat
zij met een enkele handgreep kunnen worden omgewis
seld.
De projector heeft twee motoren, waarvan de ene de
voortbeweging van de 70 mm film verzorgt en de andere
bestemd is voor de aandrijving van het mechanisme, wan
neer 35 mm film wordt gebruikt. Ook het objectief is op
eenvoudige wijze verwisselbaar. De gezamenlijke manipu
laties voor het omschakelen van 70 m/m op 35 m/m nemen
ongeveer 4 a 5 minuten in beslag.
Voorts is de projector uitgerust met een normale foto
grafische soundbox, alsmede met een magnetische aftast-
inrichting, welke een 10-sporige weergavekop bevat. Zes
van deze sporen zijn in gebruik bij 70 mm film en de
overige 4 kunnen dienst doen bij gebruik van 35 mm
Cinemascopefilms met 4-sporig magnetisch geluid. Alle
aandruk- en verdere rollen, welke met de magnetische
sporen in aanraking kunnen komen, zijn vervaardigd uit
nylon.
De tamboer en andere tandrollen bestaan uit alumi
nium, waarvan de oppervlakte op een speciale manier
is gehard. Het malteserkruismechanisme is ongewijzigd
gebleven met dien verstande, dat het zwaarder is uitge
voerd dan normaal.
Tenslotte
is namelijk
diameter.
heeft ook de vlinder nog iets bijzonders. Deze
eenbladig, conisch en heeft een zeer grote
Het losse beeldvenster met toebehoren
van de Todd-AO projector
De omwentelingssnelheid bedraagt bij 70 mm films
3600 toeren per minuut en bij 35 mm films 2800 toeren
per minuut.
Dit alles is gedaan om lichtverlies te vermijden en om
een zo grote mogelijke koeling te bewerkstelligen. De
vlinder bevindt zich daartoe vlak achter het beeldvenster.
Voorts wordt nog een efficiënte waterkoeling toege
past, waaraan bij de grote stroomsterkten, die nodig zijn
voor de belichting van 70 mm films, niet valt te ont
komen.
Inmiddels is de eerste Todd-AO-film, getiteld ,.Okla-
homa" in New York vertoond en de meningen daarover
zijn nogal verdeeld. Er werd bij deze voorstellingen ge
bruik gemaakt van een speciaal projectiedoek met een
breedte van ongeveer 19 meter, een hoogte van ongeveer
8 meter en een holte van circa 4 meter. Door deze holling
is de doekbreedte gemeten van rand tot rand aan de
voorzijde ca. 15 m.
Dit sterk gebogen doek zal bij projectie onder een
hellingshoek van enige betekenis onmiddellijk tot sto
rende vertekening van het beeld leiden. Derhalve is het
de bedoeling drie soorten 70 mm copieën te gaan ver
vaardigen, waarvan de ene geschikt is voor horizontale of
nagenoeg horizontale projectie, de tweede voor projectie
onder een hellingshoek van 10 a 15° en de derde voor
nog steilere projectie. Langs optische weg zal het film
beeld van beide laatstgenoemde copieën dan zodanig
tegengesteld vervormd op de film worden aangebracht,
dat deze vervorming juist wordt opgeheven door de ver
vorming, welke anders bij de projectie zou ontstaan.
Onderstaande schets geeft hiervan een beeld.
Er zijn dus maatregelen genomen om de moeilijkheden,
die ontstaan bij steile projectie op een sterk gebogen doek.
zoveel mogelijk te vermijden, doch desondanks blijft het
gebruik van zulk een doek problemen scheppen. Men
houdt immers het bezwaar, dat het beeld aan de zijkanten
van het scherm door het publiek, dat niet nagenoeg mid
den voor het doek zit, vertekend wordt waargenomen. Met
dit euvel heeft men nu reeds te kampen wanneer het gaat
om zeer brede, vlakke schermen en het neemt in hevigheid
toe naarmate het projectiedoek holler wordt opgesteld.
Weliswaar heeft men dan op de verst verwijderde kant een
beter zicht, doch voor de andere zijde wordt de verteke
ning, naarmate de holling toeneemt, des te erger.
Overigens is men met de beeldkwaliteit door het gebruik
van 70 mm films zonder twijfel een belangrijke stap
vooruit gegaan. Dit is eigenlijk wel vanzelfsprekend nu
het beeldoppervlak op de film viermaal zo groot is ge
worden als bij het standaardformaat en noch bij de
i~T
Vervorming welke zonder correctie zou
optreden.
Tegengesteld vervormd filmbeeld.
Gecorrigeerd beeld bij gebruik van speciale
jilmcopie.
opname noch bij de projectie gebruik gemaakt behoeft
te worden van voorzetapparaten, welke de kwaliteit van
het geprojecteerde beeld toch altijd nadelig beïnvloeden,
ook al blijft deze invloed binnen redelijke grenzen.
25
