Weekendbesteding
het vrije-tijdsbestedingsbudget. Zowel de hoeveelheid echte
vrije tijd, als de mate waarin men zich bezighoudt met
werk, overwerk, huishouding e.d. vertoont per gezindte
slechts geringe fluctuaties. Telkenmale springt bij de on
derscheiden analysen de karakteristiek van het Neder
landse volk als huiselijk en arbeidzaam in het oog.
Gemiddeld besteed de Nederlander 2 van zijn vrije
tijd aan ontwikkeling in de vorm van cursussen,
museumbezoek e.d., 9 ±5 uur per week in vrij
wel alle lagen der bevolking) aan lezen (dat wil zeggen
40 van deze leestijd aan kranten, 13 aan tijdschrif
ten en 47 aan boeken met onderlinge verschillen in de
onderscheiden milieus) en 3 aan verenigings
leven exclusief sportactiviteiten (bijna de helft van dit
verenigingswerk ligt in het culturele vlak)
Bijna 17 van de 24 uur echte vrije tijd per week
worden besteed aan ontspanning (exclusief lezen)
onder welk begrip ter wille van de overzichtelijkheid een
vijftal categorieën zijn samengebracht, te weten: s o c i a-
b i 1 i f e i t) bezoek ontvangen, praten, op bezoek zijn, e.d.)
rust en verpozing (uitrusten, koffie-, theedrinken,
café-, restaurantbezoek)actieve recreatie (kaar
ten, spelen, hobbies, denksport, lichaamssport beoefenen),
passieve recratie (radio- en televisie zonder
nevenbezigheden concert, toneel, film, sportwedstrij
den) en overige ontspanning (wandelen, fietsen, dansen
en andere ontspanning)Anders dan men wellicht vermoe
den zou blijkt bij een indeling naar leeftijdsgroepen, dat
de hoeveelheid aan ontspanning beste
de tijd met het klimmen der jaren regel
matig toeneemt. Zij is het geringst bij de 1214-
jarige (13 uur per week), het grootste bij de 60-jarigen
en ouderen (19 uur per week).
Van de totale per week aan ontspanning gewijde tijd
wordt 62 (11 uur) binnenshuis en 38 (6 uur) bui
tenshuis doorgebracht. De helft der thuis aan ontspanning
bestede tijd is bestemd voor koffie- en theedrinken en
praten met familie en kennissen. De passieve re
creatie een, naar in deze studie zelf wordt toe
gegeven, enigszins dubieuze term waaronder die vor
men van ontspanning zijn opgenomen, die bestaan uit
het luisteren of kijken naar iets, beslaat 25 van de
totale ontspanningstijd. Deze belangstelling vindt men in
gelijke mate in alle leeftijdsklassen. Als variatie kan gel
den, dat de jongsten en de oudsten haar iets uitgesproke
ner binnenshuis beleven en dat de 15-23-jarigen iets meer
geneigd zijn tot theater- en wedstrijdbezoek,
dat voor alle categorieën in totaal gemiddeld 5 van de
ontspanningstijd in beslag neemt. Het kijken naar de
televisie (zonder nevenbezigheden) vergt 1 het
dito luisteren naar radio en grammofoon respec
tievelijk 18 en 1 van de in totaal aan ontspanning
gewijde tijd. De actieve recreatie, waaronder te
verstaan het totaal van gerichte, niet verplichte activiteiten
zoals het beoefenen van sport en spel, handenarbeid,
kunstnijverheid, hobbies, verzamelen enz., beslaat gemid
deld 16 van de ontspanningstijd, dat wil zeggen dat de
man er gemiddeld bijna 4 uur per week aan besteedt en
de vrouw bijna 2 uur.
Bijzondere aandacht wordt in deze studie geschonken
aan de weekendbesteding. Immers de traditionele
gedachte aan een week, bestaande uit zes werkdagen en
één rustdag, is in de laatste decennia meer en meer ter
zijde geschoven door de realiteit van een 40- of 48-urige
werkweek en een, voornamelijk aan ontspanning gewijd,
kort of lang weekend. Als weekend wordt in het kader
van dit onderzoek beschouwd de periode van Zaterdag
middag 12 uur tot Zaterdagnacht 12 uur en die van Zon
dagmorgen 8 uur tot Zondagnacht 12 uur. Hierbij komen
inzonderheid drie vraagpunten ter discussie: 1. In hoe
verre heeft men in het weekend inderdaad vrije tijd en
in hoeverre wordt deze aan ontspanning besteed? 2. In
hoeverre heeft de schoolgaande jeugd reeds of nog niet
een huiswerkvrij weekend? 3. Welke rol speelt het ker
kelijk leven in de Zondagsbesteding? Bij deze vraag wordt
in het bijzonder gedacht aan de tijd besteed aan kerkgang
en de invloed van de .,Zondag-rustdag"-gedachte op de
vrije-tijdsbesteding.
Uit de uitvoerige en sterk gedetailleerde statistieken
over de onderscheiden fasen van het weekend blijkt, dat
men gedurende het weekend eerst langzamerhand tot een
verhoudingsgewijs groter aantal uren voor echte vrije tijd
komt. Van de Zaterdagmiddag beschikbare vrije tijd
wordt namelijk gemiddeld nog slechts 19 aan ontspan
ning besteed, van de Zaterdagavond 38 (dus gemiddeld
29% van 1224 uur), van de Zondagmorgen 18%,
de middag en avond daarentegen resp. 49 en 40
wat voor de gehele Zondag een gemiddelde van 38
oplevert. In totaal wordt 34 van de gedurende het
weekend beschikbare vrije tijd aan ontspanning besteed.
Dit langzame op gang komen van het ontspanningska
rakter van het weekend, wijst er op dat aen aantal ver
plichte bezigheden blijkbaar naar het weekend wordt op
geschoven, respectievelijk dan onvermijdelijk is. Bij een
eventuele verlenging van het weekend zouden een aantal
daarvan mogelijk naar de Zaterdagmorgen verplaatst kun
nen worden, maar aan de huisvrouw zou dit slechts ten
goede kunnen komen, indien de mannen een aantal huis
houdelijke bezigheden zouden overnemen. Ook de Zondag
is niet voor alle groepen in gelijke mate vrij van beslom
meringen. De kinderen op de lagere school hebben gedu
rende het weekend vrijwel geen huiswerk te verrichten,
maar de scholieren bij het voortgezet onderwijs ongeveer
twee uur.
Van de regelmatige kerkgangers besteden de gerefor
meerden twee uur per Zondag aan kerkgang, hervormden
en rooms-katholieken ongeveer een uur. Het meest afwij
kend van het algemene Nederlandse patroon is de Zondag
der gereformeerden, die bijna een uur minder aan ont
spanning besteden, waarbij in het bijzonder radioluisteren,
uitgaan en actieve recreatie worden gemeden. Naar ver
houding lezen zij echter meer (12 Nederland 8
De regelmatige kerkgangers onder de Nederlands-her
vormden en de rooms-katholieken daarentegen wijken
zeer weinig af van het gemiddelde karakter van de Zon
dagsrecreatie der onkerkelijken. Slechts het opvallend
hogere percentage slaaptijd van laatstgenoemde groep
wijst op uitslaapgewoonten op de Zondagmorgen, die
voor de kerkgangers niet zijn weggelegd.
Uiteraard kunnen de in deze studie geproduceerde
cijfers, die slechts tijdseenheden registreren, niets zeggen
over de feitelijke gezinsband noch over de mentaliteit,
welke achter het gezinsgedrag schuilt. Wel kunnen zij een
indicatie geven hoeveel tijd men aan ontspanning besteedt
binnens- of buitenshuis of buiten gezinsverband.
Opgemerkt werd reeds, dat van de 24 uur echte vrije
tijd er ruim 8 uur buitenshuis worden doorgebracht,
terwijl echte ontspanning 6l/2 uur per week buitenshuis
