De „koudlicht" spiegel
Ab/
/Ai(A
u
Achterzijde
spiegelend
v
v
Voorzijde
spiegelend
Het verschil tussen een oppervlakte-spiegel (B) en een minimie
spiegel, die aan de achterzijde van een reflecterende laag is
voorzien.
In hel tijdschrift ..Filmpost" van September 1957. uit
gegeven door Bauer, troffen wij enige interessante publi
caties aan betreffende een nieuwe booglampspiegel, die
wordt aangeduid met de naam „koudlicht" spiegel. Aan
deze publicaties ontlenen wij het volgende.
Sedert hel ontstaan van de bioscopie hebben de technici
zich voortdurend bezig gehouden met een tweetal belang
rijke problemen te weten:
a. de opgave om bij de steeds stijgende eisen ten aanzien
van beeldkwaliteit en beeldgrootte voldoende licht te
produceren en
b. de door het opvoeren van de lichtstroom veroorzaakte
sterke warmtestraling zodanig in de hand te houden,
dat het filmmateriaal daardoor niet wordt beschadigd.
De oplossing van de onder a genoemde opgave leverde
geen onoverkomelijke moeilijkheden op en zelfs bij het
plotseling verschijnen van de verschillende grootbeeld-
technieken slaagde men er onmiddellijk in de daarvoor
noodzakelijke sterke lichtbronnen te scheppen. Een af
doende bestrijding van de daarmede gepaard gaande extra
warmtestraling leverde echter veel grotere moeilijkhe
den op.
Het is nu eenmaal een onontkoombare wet, dat meer
licht tegelijkertijd meer warmte betekent om welke reden
op allerlei manieren is getracht de extra warmte af te
voeren. Dit bereikte men onder andere door lucht- respec
tievelijk waterkoeling.
Met deze methoden wordt uitsluitend beoogd het film
materiaal respectievelijk de gedeelten van het filmven-
sterhuis. waarmede de film onmiddellijk in aanraking
komt, zoveel mogelijk te koelen. Aan de warmtestraling
als zodanig verandert dit echter niets.
Bij de toepassing van warmtefilters, die gewoonlijk in
combinatie met een van de genoemde andere koelsystemen
worden gebruikt, onderschept men daarentegen een deel
van de warmteslralen en wel speciaal het onzichtbare
infra-rode licht. Dit gaat echter ten koste van een zeker
24
lichtverlies, aangezien ook een gedeelte van de zichtbare
lichtstralen, die men voor de projectie nodig heeft, ver
loren gaat.
Daar genoemde systemen slechts gedeeltelijk bevredi
ging konden schenken, is allerwege voortdurend gezocht
naar een betere oplossing, waarbij men de warmtestraling
zo dicht mogelijk bij de bron wilde bestrijden.
De Duitse onderneming Balzers is er nu in geslaagd ecu
speciale spiegel te ontwikkelen, welke door Bauer wordt
gelanceerd, die de eigenschap bezit het zichtbare licht te
reflecteren en de onzichtbare infra-rode warmteslralen
door te laten.
Wanneer men bedenkt, dal van de totale energie, die
door een koolbooglamp of door een Xenon-Iamp wordt
geleverd, slechts ongeveer 1 bruikbaar licht is en dal
de rest voornamelijk warmte veroorzaakt, dan begrijpt
men dadelijk, dat het warmteprobleem van grote betekenis
is. Deze zeer ongunstige verhouding is ook een van de
redenen, dat men bij de opvoering van de lichthoeveelheid
aan bepaalde grenzen gebonden is. omdat de daarbij be-
De vutting van de Bauer koudlichtspiegcl waarbij de aan de ach
terzijde gemonteerde schermplaat dient voor het absorberen van de
warmtestralen die door de spiegel worden doorgelaten.
horende hitte-ontwikkeling al spoedig voor het filmma
teriaal ontoelaatbaar hevig wordt. De ideale oplossing
zou dan ook zijn, dat men het ene bruikbare procent zicht
baar licht naar de film zou kunnen voeren en alle overige
warmte veroorzakende energie zou kunnen afvoeren. In
de practijk is dit echter niet uitvoerbaar, waarbij onder
andere moet worden bedacht, dat ook het zichtbare licht
voor een deel door de film wordt geabsorbeerd, hetgeen
steeds warmte veroorzaakt.
Door het gebruik van de koudlichtspiegel wordt het
evenwel mogelijk een belangrijk gedeelte van de warmte
straling te elimineren zonder daarbij de beschikbare hoe
veelheid zichtbaar licht te verlagen. De mogelijkheid om
spiegels te vervaardigen, die het zichtbare licht reflecteren
en de warmtestraling doorlaten, kende men reeds geruime
tijd. Daartoe moest een aantal uiterst dunne laagjes over
elkaar worden aangebracht, die afwisselend uit stoffen
met een hoger respectievelijk een lager brekingsgetal be
staan.
Deze laagjes moeten met grote nauwkeurigheid en zeer
gelijkmatig op het te behandelen oppervlak worden „op-
gedampt", daar zij in een bepaalde verhouding aangepast
moeten zijn aan de golflengten van het te reflecteren licht.
Ter verduidelijking zij hier opgemerkt, dat hel zicht
bare witte licht is samengesteld uit de zogenaamde kleu
ren van het spectrum, die ieder een eigen golflengte heb
ben, waardoor de kleurindruk voor ons oog wordt be
paald. Aan de ene zijde worden nu de zichtbare „licht-
frequenties" begrensd door de onzichtbare ultra-violette
stralen en aan de andere kant door de eveneens onzicht
bare infra-rode stralen. De gemiddelde golflengte van het
zichtbare licht bedraagt slechts 1/2000 mm.
Naast de oplossing van deze optische problemen moes
ten de constructeurs ervoor zorgen, dat het reflecterende
oppervlak een grote mechanische hardheid zou bezitten
en bovendien in sterke mate hittebestendig zou zijn.
Tot voor kort bleek het onmogelijk aan al deze eisen
op economische verantwoorde basis te voldoen.
Enige tijd geleden is men er evenwel in geslaagd aller
eerst spiegels te vervaardigen, die zoals de meeste overige
booglampspiegels aan de achterzijde van een opgedampte
speciale reflectielaag zijn voorzien en later gelukte het de
firma Balzers een werkwijze te ontwikkelen, waardoor
men spiegels aan de voorzijde met een zeer bijzonder
reflectie-oppervlak kon uitrusten, zonder daarbij de com
merciële mogelijkheden uit het oog te verliezen.
Aldus ontstond de koudlicht oppervlakte spiegel, die
weliswaar kostbaar is, doch diverse zeer gunstige eigen
schappen bezit.
Zoals uit de hierbij afgedrukte figuur blijkt, heeft een
spiegel, die aan de achterzijde van een reflectielaag is
voorzien, onverschillig, of het een normale of een zoge
naamde koudlicht spiegel is, niet hetzelfde reflectiever
mogen als een oppervlakte spiegel. De oppervlaktebehan
deling sluit immers ieder verlies in het glas of aan de
glasoppervlakte uit, omdat het glas hier uitsluitend als
drager functionneert en zich dus aan de achterzijde van
de spiegel bevindt. Wanneer namelijk bij punt A van
eerstbedoelde spiegel een oppervlaktebeschadiging op
treedt, betekent dit een dubbel lichtverlies, omdat zowel
de rechtstreeks daarop vallende lichtstraal niet ongehin
derd kan passeren en bovendien de van de achterzijde
van de spiegel terugkaatsende lichtstralen deze plaats niet
of althans niet volledig kunnen passeren. Bij de opper
vlakte spiegel betekent een dergelijke beschadiging slechts
een enkelvoudig lichtverlies.
Teneinde ook dit laatste zoveel mogelijk te ontgaan is
volgens de leverancier een zodanige behandeling toege
past, dat de oppervlakte van de koudlicht spiegel aanzien
lijk harder is dan die van de normale spiegel. Koperdeel-
Een vergelijking run de conditie run de koudlichtspiegel (boven)
en een normale spiegel (onder) na een jaar in gebruik te zijn
geweest.
25