De heer G. E. Lette, architect B.N.A. te 's-Gravenhage, over de
bouw van het Scala Theater te Rotterdam
Inleiding
Waarom een balkon?
Maquette bewees uitstekende diensten
ie architect m het woon....
De opdracht luidde een bioscooptheater te ontwerpen
op de binnenhof' van het blok omgrensd door de West-
blaak, Schiedamse Vest, Witte de Withstraat en de Harl-
manstraat. De bedoeling was een zaaltheater met onge
veer 1500 plaatsen, dus zonder balkon. Vanzelfsprekend
moest de ingang komen aan de belangrijke Westblaak,
welke straat in de toekomst met een breedte van 65 m
één der drukste verkeerswegen van de binnenstad zal
worden. anneer eenmaal de oude Bijenkorf is gesloopt
en op zijn plaats een groot verkeersplein is ontstaan, de
doorbraak is voltooid waardoor de Westblaak de Wester
singel kruist en doorloopt tol aan de Hochussenstraat.
dan zal het grote winkelcentrum tussen Weena. Coolsingel
en Westblaak door grote boulevards zijn ingesloten.
Er moest rekening mede worden gehouden dat de
bioscoopingang dwars door een 36 m breed en zes ver
diepingen hoog winkel- en kantoorpand zou komen, onge
veer in het midden tussen de Schiedamse Vest en de
Hartmanstraat. Het was dus zaak deze ingang duidelijk
te markeren, zodat direct de indruk zou worden gevestigd,
dal achter deze facade een groot bioscooptheater aanwezig
was. Dit werd bereikt door op 6,50 m hoogte boven hel
trottoir, en 2,50 m buiten de gevel uitstekend, een grote
luifel te maken. Deze luifel loopt langzaam hellend naar
binnen en vormt het plafond van de open buitenhall. buigt
zich op 5.50 m vanaf de gevel vrij sterk naar beneden en
gaat dan op 3.HO m hoogte over in het plafond van de
tussenhall. Aangezien een gegadigde voor de voorbouw
zo min mogelijk hinder van deze ingang mocht onder
vinden, werd de luifelhoogle zodanig gekozen dat zij juist
onder de tweede verdiepingvloer van het later te bouwen
kantoorgebouw zou liggen en het plafond van de lussen-
hall net onder de eerste verdiepingvloer ligt.
Gelukkigerwijze wilde de commissie van supervisoren
deze ingang niet accepteren zonder dat ook de voorgevel
Het ruim f balkon
biedt plaats aan 590
bezoekers.
van het kantoorpand werd ontworpen. Aan de architect
werd daarom opdracht gegeven ook het voorgebouw te
ontwerpen, waardoor een goed harmonisch geheel kon
ontstaan. Verder verlangde het Gemeentelijk Bouw- en
Woningtoezicht dat bioscoop en kantoorpand gelijktijdig
gebouwd zouden worden, omdat het constructief ondoen
lijk zou zijn boven de bestaande bioscoopingang een zes
verdiepingen hoog gebouw te maken.
Het bouwen van het theater op de binnenhof had grote
voordelen. Op de eerste plaats kon de gevelarchitectuur
daarom zeer bescheiden blijven en behoefde men niet te
voldoen aan al de eisen die gesteld worden aan gebouwen,
die direct aan de openbare straat gelegen zijn. Ook met
het plaatsen van de nooduitgangen had men nu meer
vrijheid: zij konden nu juist daar geprojecteerd worden,
waar zij in de planindeling het gunstigste uitkwamen.
Dit alles wil niet zeggen dat aan de gevels op de binnen
hof geen aandacht is besteed.
Al spoedig bleek bij het ontwerpen, dat een gelijkvloers
theater van ongeveer 1500 plaatsen zeer vele nadelen
vertoonde: zo zou bijvoorbeeld het verschil in afstand
van het projectiedoek tot de eerste en laatste rij veel te
groot worden. Om een goede verhouding tussen beeld en
afstand te verkrijgen was het daarom gewenst een balkon
in te bouwen, waardoor een groot aantal plaatsen over
elkaar kon schuiven. Ook was dit nodig omdat de
projectiehoeken gunstig moesten blijven, teneinde op de
thans gebruikelijke grote projectieschermen de vertekening
tot een minimum te beperken. Uiteraard werd. gezien de
grote financiële konsekwenties, tot het bouwen van een
balkon eerst besloten nadat een gedegen studie had uitge
wezen, dat een andere oplossing niet mogelijk was. Even
eens werd een uitgebreide studie gewijd aan de zeer
uiteenlopende projectiesystemen, waarbij dankbaar ge
bruik werd gemaakt van de inzichten en ervaringen \;m
de heer R. Uges. Hij bezocht gedurende de lijd der voor
bereidingen vele landen in Europa en maakte daarbij een
studie van ongeveer tachtig nieuwgebouwde theaters. Na
het gereedkomen der schetsplannen werden deze ter be
oordeling gezonden aan de Westrexorganisatie en Todd-
AO te New-York. Speciaal aan Westrex werd ge\ raagd
de acoustische problemen te bestuderen.
Teneinde voorbereid te zijn op alle projectiesystemen
werd de bekende toneelopening niet gemaakt, doch een
breed open podium van zijwand tot zijw-and gebouwd.
De zichtlijnen werden zodanig gekozen dat eventueel een
projectie op een rond scherm van 23 m. met een hoogte
van 8 m. kan worden gebruikt. Aan de zichtlijnen werd
de grootst mogelijke aandacht besteed. Vanzelfsprekend
verlangde de heer Uges, dat geen enkele bezoeker belem
mering mocht ondervinden van welke andere bezoeker dan
ook en dat op geen enkele plaats vertekening van het beeld
mocht optreden. Daarvoor werd een uitgebreide studie
gemaakt van uiterste invalshoeken en vloerhellingen. Vele
technische adviezen werden daarom ingewonnen, speciaal
ook over het plaatsen van de stoelen, waarvoor vele be
sprekingen werden gehouden o.a. met Fibrocit s.a. te Brus
sel. Na het verzamelen van al deze gegevens werden zicht
lijnentekeningen gemaakt op schaal 1 20. niet alleen
over de lengteas van het gebouw maar ook diagonaals-
gewijze. Doordat om verschillende oorzaken in tekeningen
altijd fouten kunnen voorkomen werd een formule opge
steld, waarmede voor iedere stoel de juisle plaats kon
worden berekend. Tekeningen en berekeningen dekten
elkaar volkomen.
Aan de hand van de tekeningen werd nu opdracht
gegeven een maquette op schaal I 20 van de zaalruimte
Ie maken. In deze maquette, die zeer minutieus werd uitge
voerd met alle onderdelen die in de zaal en op het balkon
voorkomen, zoals alle stoelen, hekjes en het projectie
scherm, werden alle zichtlijnen en projectielijnen nog
maals gecontroleerd door het spannen van witte draden.
Ook voor het bepalen van de kleuren en de verlichting
verleende de maquette uitstekende diensten. Er werden
verschillende voorgordijnen in opgehangen, de vorm van
het plafond bepaald enz. enz. Deze grote maquette heell
enorme voordelen gehad. Nadat men het in hoofdzaken
eens was geworden, is er van een gedeelte wandbetimme-
riiig een model op ware grootte gemaakt en in kleur ge
bracht. Dit model, in combinatie met monsters van de
vloerbedekking, werd bij kunstverlichljng die zoveel mo
gelijk die van de zaal benaderde beoordeeld.
Aan ieder detail is zeer veel aandacht geschonken, niel
alleen met betrekking tot het aanzien en het uiterlijk
effect, doch ook en zeker niel in de laatste plaats
met hei oog op een zo groot mogelijke vrijwaring tegen
beschadiging en op een beperking van de onderhoudskos
ten. Zo werden bijvoorbeeld de betimmeringen in de
Door het zwevende,
naar de voorzijde om-
hoogbuige.nde, bal
kon, dat zonder enig
zichtbaar steunpunt
bijna 10 m de zuid
insteekt, en hel aj-
hellen van de zaal-
vloer werd een op
merkelijke ruimte-
werking verkregen.
