Toen Pim de la Parra in de SKOOP van januari 1964 zijn PLEIDOOI VOOR MEER BOCHTEN schreef, kon hij misschien al vermoeden dat zijn OBSES-
SIONS (1969) ook een Bochtfilm eigenlijk, nota bene op Eerste Kerstdag 1988 op RTL vertoond zou worden, maar zelfs Pim zal toen met hebben
gedroomd dat er in 1989 geen Bocht meer zou ZIJN! SKOOP bestaat nog steeds, al 25 jaar, maar Parisien en Centraal zijn weg. Sommige lezers
vragen zich misschien af wat erger is, want - nee, geen grapjes, de teloorgang van de sexbioscoop is een ernstige zaak.
Al vroeg in de jaren '60 draaiden Parisien en Centraal, beide in de Bocht
van de Nieuwendijk in Amsterdam, merendeels films met titels als UNI-
VERSO Dl NOTTE en MEISJES LANGS DE WEG.
Daarnaast raakte menige kwaliteitsfilm er verdwaald (vandaar Pims'plei-
dooi, hoewel hij, ter plekke op zoek naar kwaliteit, ook Isabel Sarli in
VERBODEN JUNGLEDRIFTEN niet over het hoofd heeft gezien, naar hij
in SKOOP's erotieknummer van 1971 meldde).
In de goeie ouwe tijd was de genrebioscoop een bekend verschijnsel, al
thans in de grotere steden. Je had theaters die zich toelegden op knok-
films, op kunstfilms, op familiefilms. Vanaf het begin van de jaren '60
kwam in de grootste steden een nieuwe variant tot ontwikkeling: de sex
bioscoop. Behalve de genoemde Amsterdamse had je Palace in Utrecht,
Centraal in Rotterdam, Flora in Den Haag en nog een aantal andere.
Zo'n verschijnsel komt uiteraard niet uit de lucht vallen. In de eerste
plaats heb je natuurlijk sexfilms nodig. Hoewel er in alle landen en alle
tijden films met sex zijn gemaakt, was de commercialisering van het
genre als zodanig een Italiaans-Franse uitvinding in de tweede helft van
de jaren '50. Het begon met eindeloze reeksen quasi-documentaire
nachtclubfilms (MONDO NUDO en dat soort titels) met wat halfblote
dansjes erin en, althans in ons land, twee of drie door de Nederlandse
Filmkeuring tijdig beknotte stripteases. Wat in de nadagen van de keu
ring (eerste helft jaren 70) wel gebeurde, namelijk dat officieel verwij
derde fragmenten door de distributeur weer werden ingevoegd, was in
de jaren '60 nog praktisch ondenkbaar.
Dit is immers een tweede voor de hand liggende voorwaarde: naast een
internationaal aanbod aan sexfilms moet je in eigen land ook een keu
ringsregiem hebben dat zulke films min of meer ongeschonden binnen
laat. Tot 1969,1970 is de Nederlandse Filmkeuring, naar internationale
maatstaven gemeten, aan de strenge kant geweest. Zo werden allerlei
onnozele nudistenfilmpjes die vanaf het begin van de jaren '60 in de Ver
enigde Staten aan de lopende band werden geproduceerd hier aanvanke
lijk niet toegelaten. "Dan gaan ze daar ballen en dan balt alles mee", ver
klaarde de toenmalige voorzitter, de heer Schuller destijds in een inter
view. Maar LES STRIPTEASEUSES, ook flink bloot, mocht in 1964 op
eens wèl en heeft dan ook negen weken in Parisien gestaan - nota bene
een theater dat met het oog op de vaste klantjes ongaarne prolongeerde.
(In de tiende week, nu in Centraal, werd daar het huisrecord nog even ge
broken. Je zou bijna gaan geloven dat het toenmalige manvolk nog nooit
een blote vrouw had gezien. De film was nog zwart-wit óók!)
In de eerste helft van de jaren '60 ging het om blootfilms. Pas na DE
GROTE STILTE (hier in 1964 overigens met twee kleine coupures ver
toond) en IK BEN NIEUWSGIERIG - GEEL, films die internationaal een
niet te onderschatten doorbraakfunctie hebben gehad, en in de USA in
1968 eindelijk tot afschaffing van de verouderde zelfregulering hebben
geleid, was de keuring èn de tijd èn het volk rijp voorfilms met simulatie-
sex.
BLOEI
De periode van de simulatiesex kan ruwweg gedateerd worden op de
tien jaar van 1965 tot 1975. Vóór 1965 ging het in hoofdzaak om bloot
films (of, om precies te zijn, om blote vrouwen) en na 1975 kwam de ex
pliciete sex, de porno, in de bioscoop. De simulatiesex verdween natuur
lijk niet, maar was inmiddels zo alledaags geworden dat hij in de eerste
de beste tienerfilm al was aan te treffen.
Toen de simulatiesex in niet artistiek bedoelde films nog nieuw was, met
als eerste hoogtepunten IK EEN VROUW (1965), BAAI DER BEGEERTE
(1965) en MUDHONEY (1967), deden de sexbioscopen goede zaken. Zij
niet alleen, trouwens: MUDHONEY heeft zelfs in City (Amsterdam) ge
draaid. Er was nu voldoende aanbod om de clientèle elke week een
nieuw lekker hapje voor te zetten. "Ze hopen elke week weer dat ze het
Isabel Sarli in eigen persoon (rond 1968) in een foto die de vitrines niet heeft gehaald.
te zien krijgen", verklaarde Jan Dresscher Jr. (Express Film) op 31 au
gustus 1968 tegenover VRIJ NEDERLAND. En verder: "Als ze nou alles
zien, wat moeten we dan nog? Dan is er niks meer te zien. Er moet toch
een prikkeling blijven bestaan. Wat zouden ze dan volgende week moe
ten zien?" Profetische woorden.
De vorm van quasi-drama's, zoals in de zojuist genoemde drie films,
werd al gauw niet meer als voorwendsel gebruikt. De eerste Tirolers kwa
men op de markt - Marischka, Brummer, Enz, Dietrich. En de oneindige
reeks Report-films (van Schulmadchen totTanzstunden). En de Franse
werkjes van de heren Pierson, Pallardy en Bénazéraf, om over de interna
tionale meneer Jesus (Jess) Franco alias Clifford Brown nog maar te
zwijgen. Plus Amerikaans simulatiewerk van Meyer, Adamson, Bucka-
lew en Sarno. Als ik per woord werd betaald, zou ik zo nog wel even kun
nen doorgaan.
Het ging elk jaar een stapje verder. Al in het begin van de jaren '70 was
met name in Amerikaanse en Duitse films de grens tussen simulatie en
expliciete sex soms moeilijk te trekken. De filmkeuring hobbelde natuur
lijk achter de ontwikkelingen aan; dat is bij dergelijke instituties per defi
nitie het geval (en zo hoort het ook, dus laten we niet omzien in wrok).
Maar de samenleving is toen in korte tijd enorm veranderd. In de jaren
1965 -1970 hebben we de provobeweging en de meirevolutie van 1968
meegemaakt, twee verschijnselen die eerder symptoom dan oorzaak
van een veranderende tijdgeest zijn geweest, maar die, achteraf gezien,
een keerpunt in onze cultuurgeschiedenis markeren, niet speciaal de Ne-