HET
FOTO-ARCHIEF
VAN HET
FILMMUSEUM
Cineac Damrak
Enigszins in de schaduw van het filmarchief beheert het Nederlands
Filmmuseum een belangrijke foto-collectie. Daarbij gaat het - net als
bij de verzameling affiches (zie het maartnummer van FILM) - om
zeer grote aantallen: de schattingen spreken van een kwart miljoen
foto's, die de hele filmgeschiedenis belichten.
Veel materiaal is afkomstig uit schenkingen, en het gros daarvan be
treft filmscènes: opnamen uit films die, al dan niet opzettelijk, even
zijn stilgezet om een veelzeggend of sfeerbepalend moment vast te
leggen. Die opnames variëren van spannende actieshots tot over
zichten van imposante decors. De term stjlj is hier dan ook zeer op
zijn plaats: er wordt even stilgestaan bij bepaalde ensceneringen,
een bepaald moment wordt vastgehouden. Zo kunnen filmfoto's ook
een grote rol spelen bij filmonderzoek, met name in gedetailleerde
"shot-to-shot" analyses. Wanneer zeer oude films, zoals die uit de
DeSmet-collectie, niet meer te redden zijn, maakt het NFM daar
foto's van die vanaf dat moment vaak nog de enige visuele bron
vormen.
Charles Chaplin in THE GOLDRUSH, 1925 (setfoto)
Een kleiner, maar vaak amusant deel van het archief bestaat uit set
foto's: foto's die tijdens het draaien van de film (op locatie of in de
studio) genomen zijn, en waarop acteurs of actrices in ongedwon
gen poses werden betrapt, of waarop we de regisseur zijn aanwijzin
gen zien geven (THE GOLD RUSH), of de cameraman aan het werk
is.
Een nog kleinere groep betreft de foto's die op onderwerp gerang
schikt zijn. Dit gedeelte van het archief is, wat toegankelijkheid be
treft, nog weinig omvattend: veel foto's moeten nog geïdentificeerd
worden. Het bevat opnamen van allerlei belangrijke gebeurtenissen
op filmgebied (zoals festivals, congressen, prijsuitreikingen, ont
vangsten); en foto's van gebouwen en voorwerpen (zoals bioscopen
- "Cineac Damrak"-, filmkluizen, studiocomplexen, filmapparatuur
en -curiosa). Na de foto's van filmscènes zijn de meest voorkomende
foto's publiciteits stHls van acteurs, actrices en soms ook regisseurs.
Grote beroemdheden zijn natuurlijk in talloze poses vereeuwigd. Dit
materiaal diende niet alleen publiciteitsdoeleinden, maar was ook
verkrijgbaar als prentbriefkaarten of kauwgomplaatjes. Die laatste
zijn inmiddels echte collectors items geworden. Uit talrijke privé-
schenkingen heeft het NFM echter wel veel prentbriefkaarten ontvan
gen, die vaak ooit verstuurd zijn als ansichtkaart (MIA MAY).
De meest recente aanwinst van betekenis voor het foto-archief be
staat uit de Collectie Van Maarseveen, die het NFM kort geleden met
steun van het Prins Bernhard Fonds heeft aangekocht. Van Maarse
veen was in de jaren dertig de meest vooraanstaande Nederlandse
setfotograaf, en heeft honderden schitterende foto's gemaakt van
films als RUBBER, HET MEISJE MET DEN BLAUWEN HOED, en
BLEEKE BET. Met deze aankoop is het NFM in het bezit gekomen van
een belangrijke en vrij complete verzameling Nederlandse filmfoto's.
ONTSLUITING EN CONSERVERING
De daadwerkelijke ontsluiting en catalogisering van het foto-archief
is het afgelopen jaar goed op gang gekomen. Er bestaan wel oude in
gangen op filmtitel en persoon, maar deze zijn onvolledig en dienen
in het huidige automatiseringsproces met zorg geverifieerd te
worden.
Het foto-archief werd een jaar geleden overgebracht van Amsterdam
naar Overveen, waar de technische afdeling al gevestigd was, en
waar ook de catalogisering van het filmarchief plaatsvindt. Dat bete-
16
