DE KUNSTZINNIGE FILM EN DE
KREATIVITEIT IN DE FILMTHEATERS
De Associatie van Nederlandse Filmtheaters (ANF) bestond 13 juli j.l.
exact vijf jaar. Een betere gelegenheid voor een blik terug en een blik
vooruit kon zich bijna niet aandienen. De Filmtheaters bevinden zich
midden in een periode van professionalisering. Verbetering van de
techniek en outillage krijgt op dit moment alle aandacht. En met suc
ces. Dat constateerde althans het NGF (Nederlands Genootschap
voor Filmtechniek) en het gaf in een tussenrapportage de accommo
daties van de eerste 10 door haar bezochte Filmtheaters de beoorde
ling goed tot zeer goed. Het vernieuwde Filmtheater Rialto in Amster
dam, behaalde met de verbeterde accommodatie en een aantal door
de nieuwe distributie-combinatie International Art Film/Nederlands
Filmmuseum aangekochte films (De Kommissaris en Het Rode Ko
renveld) het record van 40.000 bezoekers over het eerste half jaar
van '89. Ter vergelijking: in het hele jaar 1988 bezochten 38.000 be
zoekers het Rialto Theater.
GEBREK AAN VISIE EN KREATIVITEIT
De Raad voor de Kunst had een ander cadeautje in petto voor de ja
rige Associatie. Het hier eerder aangekondigde Beleidsplan van de
Associatie, (Zie Blad Film, 1988 nr. 6) kreeg de handen binnen de
Raad niet op elkaar. Het oordeel luidde gebrek aan visie, enthou
siasme en kreativiteit. Het (artistieke) elan van weleer is in de ogen
van de Raad voor de Kunst ver zoek binnen de Filmtheaters. Ook bij
WVC was de afdeling Film niette spreken over de goede voornemens
van de Filmtheaters. Het lijvige Beleidsplan "Naar een toekomst voor
de kunstzinnige Film, 1988 -1992", geeft volgens het ministerie geen
nieuwe richting aan voor de vertoning van de kunstzinnige film.
Ondanks een tot nu toe geslaagd te noemen professionaliserings
operatie, zitten de Filmtheaters nu dus met de handen in hun haar en
kondigden voor het najaar een werkconferentie aan. Intern beraad en
bezinning moeten het verlossende woord brengen. De Associatie is
hard toe aan een interne reorganisatie van de vereniging en er is drin
gende behoefte aan nieuwe (artistieke) impulsen. Bedrijfsmatig be
ginnen de Filmtheaters de klappen van de zweep aardig te kennen;
op inhoudelijk nivo lijkt de schoen echter flink te gaan wringen.
Ook de betere bioscoopfilm vindt steeds meer haar weg naar de Film
theaters, ten koste van de kunstzinnige film. De bioscopen hebben
in de provincie de betere film al lang onder het stof liggen en de Film
theaters vertonen er al voor meer dan 60% films uit de mand van
Concorde, UIR Cannon, Hungry Eye etc. De artistieke aankopen zo
klagen de gesubsidieerde distributeurs worden steeds vaker wegge
stopt in zgn. cinematheek-avonden in plaats van de volle weekpro-
grammering.
Wie het 'succes' van commerciële distributie in de Filmtheaters maar
lang genoeg blijft analyseren, begrijpt wat 17 jaar Filmhuizen en 5
jaar Associatie heeft opgeleverd, maar kortzichtige analyses leveren
snel de (brood?)nodige argumenten om de Filmtheaters artistieke
armoede en gebrek aan elan te verwijten. Immers zo luidt al gauw de
conclusie; de commercie neemt toe en dat zal den wel koste gaan
van het aanbod.
Die vlieger gaat anno 1989 echter niet meer op want ook kleine com
merciële distributeurs scoren inmiddels hoog met artistieke aankopen.
OORSPRONKELIJKE TEGENSTELLINGEN ACHTERHAALD
NBB- en ANF-bestuur hebben inmiddels intensief overleg gevoerd
over een herziening van het verdrag tussen beide partijen, die het
NBB-distributeurs nu al weer ruim 4 jaar mogelijk maakt te leveren
aan Filmtheaters. In de considerans bij de herziene versie van het ver
drag tussen ANF en NBB wordt expliciet afscheid genomen van de
oorspronkelijke tegenstellingen tussen het "alternatieve circuit" en
het "commerciële circuit", respectievelijk die tussen "filmhuizen" en
"bioscopen". Voortaan spreken we van "Bioscopen" als het NBB-Bio-
scopen zijn en van "Filmtheaters" als het ANF-Theaters zijn.
De nieuwe versie van het verdrag behelst verder onder meer een dis
pensatie-regeling voor de aanbiedingsplicht van distributeurs aan
NBB-Bioscopen. In het verleden hebben zich een aantal malen fikse
aanvaringen voorgedaan tussen NBB-distributeurs en Exploitanten,
nadat een titel zonder overleg rechtstreeks aan een Filmtheater werd
geleverd. Doorgaans ontbrak het in de meeste gevallen bij de desbe
treffende exploitant structureel al aan belangstelling voor het pro
duct van deze distributeur en lag levering rechtstreeks aan het ANF-
Filmtheater voor de hand. De huidige regeling bleek voor dit soort
gevallen onvoldoende helder. Hierin is met de herziene overeen
komst en de dispensatieregeling voor de aanbiedingsplicht voor
zien.
Verder diende de Associatie een aanvraag in voor lidmaatschap van
de CICAE (Afdeling Nederland), waarmee de Filmtheaters op Euro
pees nivo getild kunnen worden naast zuster-organisaties in andere
landen. Plannen om de Filmtheatervoorzieningen mee te nemen in
het Europese plan Media 92 zijn in voorbereiding.
Ook in eigen land staat de Associatie niet stil. De vereniging haalde
in juni het 29e lid binnen. Toegelaten werden Filmtheaters in Amers
foort (Lieve Vrouw), Apeldoorn (Gigant), Helmond (Filmhuis), Lei
den (Kijkhuis), Zutphen (Luxor), Zaandam (De Fabriek) en Deventer
(Filmhuis). Voor een aantal van deze nieuwe leden betekent het lid
maatschap van de Associatie een erkenning van de plannen op korte
termijn verder te professionaliseren.
Nieuwe plannen staan daarnaast op stapel in Zwolle, Heerlen en En
schede.
PROVINCIE EN GEMEENTE BELANGRIJKE PARTNER
De Associatie is met het Landelijk Overleg Filmhuizen (LOF) en Pro
vinciale AV Consulenten hard bezig met het professionaliseren van
filmcircuits (samenwerkingsverbanden van kleine filmhuizen). In
het najaar zal een werkconferentie belegd worden waarin het provin
ciaal filmbeleid centraal staat en waar een rapport gepresenteerd zal
worden van een LOF/Associatie werkgroep.
In mei organiseerde de Associatie voorts een bijeenkomst met het
Genootschap van Gemeentelijke Beleidsambtenaren op Kunstgebied
in het Filmcentrum De Mariënburg te Nijmegen. De Associatie be
klemtoonde daar nog eens de speciale band die de Filmtheaters on
derhouden met de Gemeentelijke Overheden. Jaarlijks gaat zo'n 3
miljoen gulden structurele subsidie naar zo'n dertig Filmtheaters.
Voorts is in de afgelopen jaren voor een bijna even groot bedrag aan
gemeentebijdragen eenmalig geïnvesteerd in nieuwbouw en renova
tie van Filmtheaters.
In een gesprek met de Raad voor de Kunst heeft de Associatie
daarom het belang van haar (enige) betaalde beleidsmedewerker/
consulent nog eens benadrukt, omdat deze de Filmtheaters bij hun
professionaliseringsplannen reeds in een vroeg stadium terzijde kan
staan. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten heeft het belang
van het Ontwikkelingscrediet Filmtheaters in een brief aan de minis
ter van WVC nog eens onderstreept.
47