Wat de publieke omroep doet is echter een heel ander verhaal. Er is
wel een verband: hoe vrijmoediger de bioscopen zijn, hoe meer ook
op de televisie mogelijk blijkt. De BBC is uitgesproken preuts, de
BRT eveneens (hoewel minder dan vroeger). Daarentegen is de RTB
- de Waalse Belg, die dan ook nu van mijn kabel is gehaald ten gunste
van Veronique - in alle opzichten modern en goed, met name ook in
de keuze van speelfilms.
De Duitse zenders (ARD, ZDF en West 3) zijn niet kinderachtig, maar
een sexfilm, al was het maar een Tirolertje, hebben ze nog nooit uit
gezonden. Wèl 'De grote stilte' en 'Dans van de marionetten' van
Bergman ongecensureerd, wèl Fassbinders - maar lang niet alles. Er
kan veel, in Duitsland, maar het moet cultureel verantwoord zijn,
wenn ich bitten darf.
In Nederland idem dito. De VPRO heeft in de afgelopen jaren wel
films uitgezonden met tamelijk expliciete sex erin. Sexfilms, dat wil
zeggen films die de bedoeling hebben erotisch te prikkelen, zijn ech
ter ook in Nederland nooit op tv geweest. Slechts twee uitzonderin
gen herinner ik mij: Emmanuelle 2 (1975, met Sylvia Kristel) en
Black Emanuelle (1976, met Laura Gemser) die in 1983 resp. 1987
door Veronica zijn uitgezonden. Die omroep heeft het verrukte, mas
saal kijkende volk ook de series 'Erotische Vertellingen', 'The hitch-
hiker' en de al genoemde 'Pin-Up Club' geschonken, plus nog een
aantal speelfilms met wat meer sex dan op de beeldbuis gebruikelijk
is.
Als we even afzien van de erotische c.q. filmische kwaliteit van deze
films en series moet worden vastgesteld dat het steeds ging om
softe vormen van bloot, soms met wat simulatiesex erbij.
Volgens een brief van J. van Lil in het omroepblad 'Spreekbuis' van
20 oktober j.l. hadden de twee laatste 'Pin-Up Clubs' een gemiddelde
kijkdichtheid van 14 procent, ofwel 1,8 miljoen kijkers. Dat is zeer
veel voor een programma dat pas na 11 uur op een gewone doorde
weekse dag in de lucht is. Ter vergelijking: het zondagse 'Studio
Sport' scoort meestal rond de 17 a 20 procent.
Er is dus wel degelijk belangstelling voor sex op de buis, maar er
wordt merkwaardig weinig aan die belangstelling tegemoetgeko
men. Zo werden er in 1988 door de Nederlandse televisie maar liefst
304 bioscoopfilms uitgezonden (in 1980 waren er dat nog maar
98!), waarvan 88 na 22.30 uur 's avonds. De top vijf in kijkdichtheid
(Veronicagids van 22 juli j.l.) was: Brandende liefde (18%), De vierde
man (17%), Het bittere kruid (16%), Hang 'em high (16%) en Nigh-
thawks (16%). Men zou dus denken, gezien ook de kijkcijfers van de
'Pin-Up Club', dat er een markt is voor het uitzenden van erotische
films op de late avond.
ZENDGEMACHTIGDEN
Waarom gebeurt het dan niet? Is dat omdat de Nederlander zich -
volgens de hypothese-Van der Reijden - allang boven het niveau van
de ordinaire sexkijker heeft verheven? Welnee. Zeker, van alleen wat
bloot (zelfs in de STER-reclame) kijken we niet meer op. Het is echter
een denkfout de oorzaak bij de kijkers te zoeken; deze hebben ge
woon geen invloed op dit soort beslissingen. De oorzaak ligt bij de
uitzendende partijen. Zij moeten niet alleen een reden hebben om
sexfilms te vertonen, maar ze moeten het zich ook kunnen permitte-
rem
In theorie kunnen er drie soorten redenen zijn. Ten eerste: het uitzen
den van sexfilms kan vallen binnen de ideële doelstelling van een om
roep. Ten tweede: de omroep wil op deze manier bepaalde doelgroe
pen aan zich binden en zich onderscheiden van andere omroepen.
Dat is wat er volgens mij bij Veronica achter zit. Ten derde: de omroep
wil kijkers hebben, hoe meer hoe liever, het geeft niet hoe. (Dit is de
commerciële invalshoek.)
Maar welke omroepen kunnen het zich permitteren sexfilms uit te
zenden? De KRO, NCRV en EO niet, dat zal duidelijk zijn. AVRO en
TROS, vleesgeworden moral majority-omroepen, evenmin. De NOS
mag het niet, de VPRO wil het niet (hoogstens een keertje om het ver
schijnsel als zodanig toe te lichten). Blijven over Veronica en de
VARA. Voor beide kan alleen de tweede genoemde reden relevant
zijn: doelgroepen aan zich binden, zich onderscheiden van andere
omroepen. Helaas echter is kijken naar een omroep nog niet het
zelfde als lid worden van die omroep. Je kunt zelfs leden verliezen,
want voor je het weet word je in de media verketterd wegens het uit
zenden van vulgair en/of vrouwonvriendelijk en/of niet-rekening-
houdend-met-de-islamitische/Gijsense/gereformeerde minderheid
amusement. Of omdat de films 'te soft' of 'te gedateerd' zijn, want
dat kan ook nog. De VARA, met haar deels nog zeer traditionele ach
terban, zal dus wel uitkijken, denk ik.
De omringende buitenlanden hebben staatsomroepen en/of streng
gereguleerde commerciële omroepen. De eerste hoeven zich niets
aan te trekken van kijkcijfers, en doen dat ook niet, maar enkel van
de overwegend conservatieve gremia die hun wettelijk bestaan bewa
ken. De commerciële omroepen kijken helemaal wel uit, want ze wil
len hun moeizaam in de wacht gesleepte licentie niet verspelen.
In beginsel zou men mogen verwachten dat de commerciële om
roep, zoals Veronique en straks waarschijnlijk ook TV10, het duide
lijke gat in de markt dat de sexfüm is zou opvullen. Het gaat hierbij
tenslotte om leuke kijkdichtheid, zelfs buiten prime time. Het pro-
dukt is goedkoop, er is meer dan genoeg keus, dat wat wil je nog
meer? Maar zo werkt het niet. In de eerste plaats zullen ze beducht
zijn voor hun licentie. De aanvaarding van de richtlijn 'Televisie zon
der grenzen' heeft dat alleen maar erger gemaakt. In de tweede
plaats is al te controversieel nooit goed. Je trekt er wel grote groepen
kijkers mee, maar andere kijkers kun je er definitief mee afstoten. In
de derde plaats zijn er natuurlijk adverteerders die niet tussen de fel-
latio's en beaver shots gesignaleerd wensen te worden, niet omdat
ze daar morele problemen mee hebben ('God, nee, wij zijn zo liberaal
als de pest, meneer'), maar omdat het imago van hun wasmiddel,
hun frisdrank, hun benzine, hun doperwtjes of hun luiers dat niet
toelaat.
Er zijn honderden sexfilms, waaronder uitstekende, die zich ergens
bewegen tussen de min of meer expliciete simulatie en de redelijk
binnen de perken blijvende porno. De publieke omroep heeft ze nooit
uitgezonden en zal dat ook nimmer doen, vermoed ik. De commer
ciële omroep zal het om andere redenen ook never doen. Wat dat be
treft heeft de nieuwe Europese richtlijn het laatste restje twijfel wel
weggevaagd. Goed nieuws dus voor de videotheekhouders. (Sex of
porno in de bioscoop is een zowat gepasseerd station.)
Maar behalve via bioscopen en videobanden zijn er nog twee andere
manieren om alsnog kennis te nemen van de sexfilms die - wat men
er verder ook van moge denken - zo onthullend zijn geweest voor de
westerse beschaving in de jaren '70 en '80. De eerste manier is die
van een satellietzender die gewoon porno aan de lopende band uit
zendt - net zoals er zenders zijn voor sport, nieuws en muziek. Als er
eenmaal genoeg particuliere schotelantennes zijn, zullen er vast ook
wel adverteerders te vinden zijn, en landen (buiten de Europese Ge
meenschap) die zo'n zender willen registreren.
De tweede manier is die van de abonnee-televisie. Daarbij gaat het
om gecodeerde signalen die alleen tegen betaling (dat wil zeggen:
een positieve wilsbeschikking van een tot tekenen bevoegd volwas
sen persoon) te ontvangen zijn. Kortom: Filmnet.
FILMNET
Zoals ik in mijn vorige artikel heb uiteengezet is het nog maar de
(juridische) vraag of Filmnet, als binnen de Gemeenschap gevestigd
bedrijf, volgens de nieuwe Europese richtlijn 'Televisie zonder gren
zen' pornofilms zou mogen uitzenden, ook al gebeurt het gecodeerd,
laat in de nacht en tegen betaling. Als ik Filmnet was zou ik gauw juri
disch naar Zweden verhuizen; een Z-bocht kan er ook nog wel bij.
Filmnet zendt op zaterdag en woensdag om 01.00 uur 's nachts een
'night club special' uit. Om deze te kunnen ontvangen moet men op
'night club' geabonneerd zijn; de andere uren van het etmaal bestaan
uit 'morning club' en 'royal club'. In de 157 weken van 20 december
1986 tot en met 30 december 1989 zijn er in deze reeks 118 speel
films uitgezonden. Elke film is dus ongeveer 1,3 keer herhaald. Die
frequentie van zelfs niet één nieuwe sexfilm per week is voor de lief
hebber al ontmoedigend.
Erger is voor die liefhebber de aard van de vertoonde films. Het
15
