HET LUCAS THX GELUIDSSYSTEEM
-0+-0
k>lM
LUCASFILM, het bedrijf van Georg Lucas is vooral bekend van
films als Star Wars en de Indiana Jones serie met als laatste hit
Indiana Jones and the Last Crusade. In totaal zijn er inmiddels al
ruim 100 films geproduceerd. Maar naast film is LUCASFILMS
zich ook op andere terreinen gaan bewegen. Een ervan is geluids
systemen.
SLECHTE GELUIDSWEERGA VE
Er bleek van het perfekte geluid en geluidseffekten op de filmban-
den maar weinig over te komen op het publiek. Dit was voor een
belangrijk deel toe te schrijven aan de verouderde apparatuur en
techniek in de theaters.
Sinds de introduktie van het DOLBY ruisonderdrukkende systeem
in het begin van de jaren zeventig waren er nauwelijks nieuwe ont
wikkelingen geweest, terwijl de bioscoopbezoekers juist thuis aan
optimale geluidsweergave wenden door een perfektie van o.a.
stereo-installaties, cd.'s en steeds betere speakers, waarbij de af
metingen steeds kleiner werden. In de bioscooptheaters werd
veelal nog speaker-techniek gebruikt, gebaseerd op ontwerpen uit
de jaren veertig.
ONDERZOEK
Dus startte LUCASFILM omstreeks 1980 met onderzoekingen
naar het perfektioneren van geluidssystemen in theaters, in eerste
instantie voor een optimale weergave van de geluidseffekten van
de eigen films. Hoofddoel werd het ontwikkelen van richtlijnen,
waaraan de komponenten van de installaties van de diverse fabri
kanten moeten voldoen.
Een analyse leerde, dat de akoestiek van theaters aan enorme ver
schillen onderhevig was. Bij enkele zalen waren de karakteristie
ken uitstekend, bij andere liet het veel te wensen over. Dit werd
vooral veroorzaakt door het gebruik van verouderde speakers. Die
hadden als belangrijkste tekortkoming een slechte weergave van
hoge en lage tonen. Het geluid was bovendien in sommige delen
van de zaal amper te verstaan.
HET LUCAS THX SYSTEEM
Gewapend met de kennis van deze onderzoekingen verricht door
o.a. Neville Thiele, Richard Small en Siegfried Linkwitz werd ge
tracht de uitkomsten ervan te kombineren met de allerlaatste ont
wikkelingen op het gebied van hardware als gerichte hoog fre-
kwente hoornvormige speakers en redelijke geprijsde versterkers
met een hoge output. Bovendien werd de relatie duidelijk tussen
de speakers en de ruimte.
MAANFTIC.
Ondertussen perfektio-
neerde Dolby haar sys
temen, waardoor de
kwaliteit van de sound
track nog beter werd.
Ook deed het tijdperk
van de elektronica in de
bioscoopwereld haar in-
trede. Alle resultaten
werd gekombineerd in
"^t^ een geheel nieuwe ge-
-t>H§S™. luidsinstallatie die voor
het eerst in 1982 werd
voorgesteld, het THX
geluidssysteem. De
naam van de ontwerper
is erin terug te vinden:
Tomlinson Holman's
-i-i-j—LQ le
-tx-O
experiment, maar ook de naam van Georg Lucas eerste film THX
1138.
WAARAAN MOET EEN THEATER VOLDOEN
Om de naam THX theater te mogen voeren, moet een theater aan
een groot aantal eisen voldoen op het gebied van akoestiek en
technische uitrusting. Het gemeten achtergrond geluid, zoals het
ventilatiesysteem of airconditioning moet beneden een vastgestel
de hoogte blijven met alle apparatuur in vol bedrijf. Ook moet een
zaal voldoende geisoleerd zijn van geluiden die van buitenaf ko
men, ook geluid van naastliggende zalen mag niet doordringen in
de zaal. Vooraf wordt bij het ontwerpen van een zaal samenge
werkt met de architekt en worden nauwkeurige instrukties vers
trekt. Voor de ingebruikneming volgt een uitgebreide keuring van
de zaal, de projektie en het geluid, waarna een licentie wordt afge
geven, ledere zes maanden volgt een her-inspektie door LUCAS
technici. Dit waarborgt instandhouding van de weergave-eisen.
Het THX geluidssysteem moet niet verward worden met geluids
systemen als Dolby. THX is ontwikkeld om het geluid van films zo
optimaal mogelijk in het theater te brengen, inclusief alle geluids
effekten, waarbij de mogelijkheden van de zaal zo optimaal moge
lijk benut worden. LUCAS least uitsluitend het crossover netwerk
en adviseert bij de aanschaf van de overige komponenten. Er zijn
eisen uitgewerkt, waaraan de komplete luidsprekers, hoogvermo-
gen eindversterkers en ruisonderdrukkers moeten voldoen. Ook
de projektie, zoals lichtopbrengst en schermgrootte is gedefi
nieerd.
EIGEN ERVARINGEN MET THX
Het THX systeem is inmiddels in meer dan 400 theaters geïnstal
leerd en ik was betrokken bij de installatie van de technische ap
paratuur in het Super City complex met zeven zalen in Leuven
België. Bij de installatie werd gebruik gemaakt van een zeer groot
aantal speakers. Zo werd achter het projektiescherm een baffle-
wall gebouwd, waarin de speakers op de juiste plaats kwamen en
daarna gericht werden met een lazerstraal. Opvallend was ook het
grote aantal surroundspeakers, zeker in de kleinere zalen, waarin
er zelfs nog 12 zijn gemonteerd. Zo ook het aantal versterkers, dat
gebruikt werd. In de grote zalen 8 versterkers, die twee keer 500
Watt leverden, een enorm vermogen.
Voor het afregelen kwamen uit de USA 2 medewerkers van LU
CAS Film. Na de nodige aanpassingen, want LUCAS Film stelt ui
terst hoge eisen aan het eindprodukt, verleenden zij tevens goed
keuring.
In de zaal valt vooral het ontbreken van allerlei storende neven-ge
luiden op. De dialogen zijn veel beter te volgen. Ongeacht de
sterkte van de achtergrondgeluiden zijn de stemmen van de ak-
teurs en aktrices steeds zeer natuurlijk en duidelijk te verstaan.
Het surroundeffekt is duidelijk waar te nemen. Men kan nu de
effekten echt duidelijk registreren, die de regisseur in zijn film ver
werkt heeft. Dit is precies, wat LUCAS Film vanaf het begin als
doelstelling gehad heeft. Het is werkelijk de moeite waard om zo'n
belevenis eens te ondergaan.
Paul van Helden
IN TEGENSTELLING TOT VORIGE AANKONDIGINGEN
VERSCHIJNT HET VOLGENDE NUMMER VAN FILM NIET
18 OKTOBER MAAR 25 OKTOBER A.S.
43
