FIM FILM - EEN RAADSEL
Er zijn ongetwijfeld wel-ingelichten die alles van FIM FILM afweten
of er genoeg over kunnen naslaan. Ik kan alleen een amateuristi
sche nostalgie met de woorden verbinden.
Zagen we in de bioscoop de haan kraaien, dan wisten we: Pathé,
Franse film. Bij het logo van Firn Film dachten we vol eerbied: dat
moet een Russische film zijn, het wordt in elk geval iets prachtigs.
Maar de presentatie maakte een Duitse indruk. Werden de tussen-
schriften dan niet in het Nederlands vertaald? Ik herinner het me
niet. Ik vermoed dat de importeurs de desbetreffende films niet
rechtstreeks uit Rusland betrokken, maar via een Duitse distribu
teur die zich Firn Film noemde. In het fotoboek "Der Russische
Revolutionsfilm" uit 1929 (met een voorwoord van Lunatscharsky,
uitgevers Orell Füssli te Zürich en Leipzig) staat weliswaar ver
meld, dat alle Russische films door Prometheus Filmgesellschaft
en de Derusa werden verhuurd. Maar voor welke landen?
Een feit is, dat sommige Russische films eerder in Duitsland ge
draaid werden dan in Nederland. In 1925 hadden we in Rotterdam
al wel de Potemkin beleefd en later o.a. Menschenarsenal,
Turksib, Wolga in Flammen. Maar in een zijstraatje in
Wernigerode (men kon het amper een stadje noemen) zagen we
in 1930 al die Generallinie (Der Kampf urn die Erde) van
Eisenstein (1931 in Holland) en Gefangene des Meeres van ene
Werner. Is die ooit naar ons land gekomen? Je kreeg daar in de
Harz wel waar voor je geld: in één week drie hoofdfilms, elke keer
vergezeld door een andere lange speelfilm van lichter karakter. Ik
herinner me daar nog wel wat van, hoewel mijn archief dringend
aanvulling van gegevens behoeft, waarbij de Speelfilm
encyclopedie me niet helpt.
Gefangene des Meeres was een beklemmend drama over een
Russische onderzeeër in nood. De commandant, van wie men
eerst zegt "Der schnauzt noch" (blijkbaar was democratie troef)
offert zich op. Het thema is dus verwant aan de onlangs herver-
toonde "Das Boot" van Wolfgang Petersen, al leek die een origineel
ontwerp te hebben. Het is al dikwijls voorgekomen, dat een ver
haal - zonder verwijzing en ook wel zonder kwade bedoeling - op
nieuw verteld wordt. Men kan daarbij bijvoorbeeld denken aan:
Der Mann der seinen Mörder sucht/l hired a contract killer. Die
wunderbare Lüge der Nina Petrowna/Seven Sinners. Attention, les
enfants regardent/Don'ttell Mom...
Het is mogelijk, dat er ook Duitse produkties onder de naam Firn
Film verschenen; ik kan dat niet nazien. Wel weet ik, dat er in de
jaren dertig in Rotterdam elke week meer dan één memorabele
Duitse produktie werd uitgebracht. Daar waren wel werkjes bij,
waarin - toen nog - gezongen moest worden tegen de klippen op,
maar een groot deel was serieus en ik vind in mijn notities dan
ook grote en half-grote namen als Siodmak, Dupont, Fischinger,
Dudow, Osswald, Waschnek, Ophüls. En de Filmliga deed daarbij
ook een Groschen in het zakje.
Na het intreden van de nazi-periode bleven er nog vrij lang goede
films nadruppelen, en pas in 1935 gaat in mijn dikke schrift
Hollywood overheersen, afgezien natuurlijk van Engeland en voor
al Frankrijk. In de zomer van 1940 kwam er een eind aan de pret
en viel er vijf jaar lang nauwelijks bioscoopbezoek te melden.
Maar ik had het over Firn Film en dan mag ik toch "Die kleine
Schraube" niet overslaan. Dit filmpje was komisch van opzet,
maar bedoeld als vermaning aan Russische arbeiders om hun
plicht te doen op de werkvloer. Het is maar een klein schroefje,
dat uit de machine ontsnapt en op avontuur uitgaat, een kwajon
gen met een te grote jockeypet die gaat spijbelen. Pret voor twee,
maar door zijn schuld komt de machine tot staan en daarmee het
hele produktieproces. Er wordt een lied aangeheven "Halt ab von
Stolz und Uebermut, denn selbst die kleinste Schraube..."
Hier te lande had men niet arbeidsethos op het oog, maar het uit
brengen van een kunstwerkje. En dat was het.
Jacqueline Wijchers
