GRETA GARBO
Het enige actuele feit, dat ik kan aanvoeren als excuus dat ik me
aan een zo weinig actueel onderwerp waag, is dat "Garbo, her sto
ry" door Antoni Gronowicz recent, nl. in januari 1992, in
Amsterdam in de ramsj terecht kwam, nadat het toch ook vrij kort
geleden, t.w. in 1990, bij Simon and Schuster te New York was
verschenen.
De auteur was al overleden toen het boek uitkwam, en Garbo ge
lukkig ook. Het is aannemelijk, dat men het uitgeven zo lang uitge
steld had. Ik zie deze levensgeschiedenis als een grote roddel,
waarmee iemand zijn eer zou kunnen verliezen, zoals Katharina
Blum. Niet dat Garbo een lallen idol' zou kunnen lijken omdat zij,
volgens Gronowicz, solo-, homo- en hetero-sexueel aktief zou zijn
geweest. Integendeel, dat brengt haar menselijke proporties bij.
Maar de manier waarop de details ons worden opgedrongen, ge
tuigt niet bepaald van goede smaak.
De carrière van Greta Gustafsson, van reklamemodel tot en met
'two-taced woman', is overbekend. Vooral John Bainbridge heeft
ons met "Garbo, the inside story" uitvoerig ingelicht. Zijn boek ver
scheen te New York in 1955, toen Greta pas 50 jaar was, en hij
ook in Zweden haar tijdgenoten nog kon interviewen en documen
ten in kon zien. Bainbridge en Gronowicz vertellen exact dezelfde
feiten in chronologische volgorde. Het grote verschil is, dat "The
inside story" een degelijke biografie is door een sympathisant en
"Her story" een 'vie romancée' door een voyeur.
De familie Gustafsson wordt door Gronowicz niet gespaard: De
vader was constant dronken, de moeder sloeg hem en ook haar
kinderen met een stok, en pleegde overspel met de pastor. En:
Greta werd als verkoopster bij het warenhuis PUB ontslagen we
gens herhaalde diefstallen. Bainbridge spreekt daarentegen van
een document, waarmee zij verklaarde ontslag te nemen, daar zij
bij een filmonderneming in dienst trad.
De riskante verhaaltrant van een 'vie romancée' roept dikwijls de
ironische vraag op: "Ben je er zelf bij geweest?" Gronowicz geeft
daartoe temeer aanleiding door van het tweede hoofdstuk af in de
ik-vorm te schrijven, alsof Greta zelf hem het relaas woordelijk zo
verteld heeft. Zij zou daarmee begonnen zijn in 1938, toen zij bei
den in het chalet van Paderwwski aan het Meer van Genève ver
bleven. Waarschijnlijk is te verifiëren dat hij haar daar inderdaad
heeft ontmoet, maar hij doet het voorkomen alsof hij een jaar of
twintig later nog met zijn heldin in discussie was over al of niet
publiceren.
Wie zijn werkstuk leest (maar ik beveel het niet aan) zal op veel
ongeloofwaardigs stuiten. Is het bijvoorbeeld aan te nemen dat
Garbo, na het afbreken van haar filmcarrière, heeft gezegd: "En nu
ga ik aan mijn legende werken"?
In de NRC van 19 maart 1938 stond een verslag door
W.H.Mooring van een ontmoeting met Greta Garbo, die hij volko
men normaal en vriendelijk in de omgang noemde. Mooring
merkte op, dat Garbo in natura nog mooier was dan op het doek.
Zo'n zelfde verklaring heb ik eens gelezen van een mede-passa
gier op een overtocht naar Zweden: "Haar ogen zijn in werkelijk
heid nog stralender".
De heel aparte, nobele schoonheid van Garbo, dat is waarover je
niet uitgedacht raakt. Die heeft haar tot een idool gemaakt meer
dan haar spel, hoe zichtbaar zij daarop ook haar best deed. Tegen
Mooring zei ze: "Ik ben geen groot actrice" en er zijn en waren ze
ker grotere, waaronder ook heel mooie.
Het is natuurlijk waar, dat Greta's gebit en wenkbrauwen werden
bijgewerkt, en dat er met haar kapsels en kostuums geëxperimen
teerd werd (dat laatste niet altijd even gelukkig), maar het grond-
materiaal was uniek.
Het was echter niet alleen bewondering waardoor het opdringeri
ge publiek in Göteborg, Stockholm, Californië, New York, Italië en
waar niet haar tot een kluizenaar en dus een zonderling maakte. Ik
vermoed dat het niet eens om apeliefde gaat, maar om de sensatie
van het benaderen, een soort hebberigheid. Daaraan kwam na
haar laatste film geen einde.
In "What a way to go" uit 1964 zagen we hoe één van Shirley
MacLaine's mannen door bewonderaars onder de voet gelopen
werd. Dat was maar een komedie, maar als we lezen over de let
terlijke achtervolgingen die Garbo te verduren had, dan krijgen we
de griezelige zekerheid, dat zo'n lot voor haar niet uitgesloten was.
In "Vie Privée" uit
1961 gaf Brigitte
Bardot meer serieus
weer wat een be
roemdheid wordt
aangedaan. En in
1981 demonstreerde
Raymond Depardon
met 'Reporters' hoe
beluste fotografen
omspringen met een
alledaagse man, om
dat Charles de
Gaulle zijn vader
was. Nee, het gold
geen aanstellerij,
haar buitengewone
uitstraling werd
Garbo's tragedie.
Het waren overwe
gend melodrama's,
waarin 'die göttliche
Garbo' schitterde, en
die zijn nu geda
teerd. Toch zullen ze
te zien blijven, zo
lang er hervertonin
gen van films plaats
vinden.
Greta Garbo
28