PROJECT NEDERLANDSE FILM IN HET NEDERLANDS FILMMUSEUM
Elk zichzelf respecterend land heeft er inmiddels een.
Zwitserland heeft een hele dikke en hele mooie, Noorwegen heeft
een sobere maar handige, België heeft 't Leentje en Amerika heeft
natuurlijk de grootste. Alleen Nederland heeft er nog geen: een ei
gen filmografie, dat wil zeggen een zo compleet mogelijk overzicht
van de Nederlandse film vanaf zijn begintijd tot nu. Hoog tijd om
die situatie eens recht te zetten.
In het Nederlands Filmmuseum is enkele maanden geleden een
groot Nederlands project van start gegaan. Het doel daarvan is
tweeledig: enerzijds de collectievorming, dat wil zeggen het verza
melen - en zo goed mogelijk conserveren - van Nederlands film
materiaal en anderzijds het verzamelen van zoveel mogelijk gege
vens over alle Nederlandse films die ooit gemaakt zijn, dat bete
kent dus ook van alle films die niet bewaard gebleven zijn. Deze
gegevens zullen gebundeld worden in een Nederlandse filmogra
fie. De twee activiteiten lopen voor een deel parallel en zijn nauw
verweven: door het ontbreken van een filmografie weten we niet
precies hoe groot de hiaten in de collectie nu eigenlijk zijn en door
het actief werken aan de collectievorming stuiten we op allerlei
gegevens voor de filmografie.
Een dergelijk project heeft uiteraard een gigantische omvang en
kan nauwelijks zonder de hulp van externe specialisten. Gelukkig
is er al heel wat voorwerk gedaan door verschillende onderzoe
kers met wie ook heel nauw samengewerkt gaat worden. Met
name de hulp van Geoffrey Donaldson voor de vroege
Nederlandse speelfilm en van Bert Hogenkamp voor de documen
taire is voor de filmografie van onschatbare waarde. Ook de sa
menwerking met andere archieven, in het bijzonder die van de
RVD en de NOB is essentieel.
Collectievorming
Een van de belangrijkste taken van het Nederlands Filmmuseum is
het verzamelen en bewaren van het Nederlandse filmische 'erf
goed'. Verzamelen wil echter niet alleen zeggen opslaan wat toe
vallig komt aangewaaid maar ook actief op zoek gaan om waar
mogelijk omissies in de collectie op te vullen. Het zal duidelijk zijn
dat dit een moeizaam proces is. Helaas is er maar een klein deel
van de totale Nederlandse filmproduktie bewaard gebleven. Zo is
er bijvoorbeeld van de totale produktie van de filmmaatschappij
Hollandia die in de jaren '10 en '20 vele films maakte slechts een
klein percentage overgebleven. De rest is verrot, verbrand, vernie
tigd of anderszins verdwenen. Maar gelukkig komt het heel af en
toe nog wel eens voor dat er ergens op een zolder of diep in de
kluizen van een buitenlands archief een Nederlandse film opduikt.
De kansen dat dit gebeurt worden wel steeds kleiner door het snel
voortschrijdende verval van het nitraatmateriaal.
Bewaren betekent in het geval van films van voor 1955, die ge
print zijn op het brandbare en vergankelijke nitraatmateriaal, con
serveren, dat wil zeggen overzetten op het onbrandbare acetaat.
Omdat de conserveringstechnieken de afgelopen jaren zo sterk
verbeterd zijn is het bovendien zeer zinvol om de films die in het
verleden geconserveerd zijn kritisch opnieuw te bekijken. Op dit
moment vindt er een nauwkeurige inventarisatie plaats van al het
Nederlandse materiaal dat zich in het archief van het Nederlands
Filmmuseum bevindt. Na het vergelijken van kopieën en het even
tuele informeren bij andere archieven in binnen- en buitenland
wordt de film indien nodig (opnieuw) geconserveerd.
De Nederlandse filmografie
Bij de start van de voorbereiding van een omvangrijke publikatie
als een filmografie moet er natuurlijk overeenstemming zijn over
een aantal basisprincipes, of eenvoudiger geformuleerd: welke
films mogen er in en welke niet? Er zijn nogal wat problemen
waar men op stuit: wat wordt er onder een Nederlandse film ver
staan? Is dat een film die door een Nederlandse regisseur is ge
maakt, ook al is hij in het buitenland opgenomen? Of telt het land
waar de produktiemaatschappij is gevestigd? Of is het een film die
in Nederland opgenomen is? En wat wordt er eigenlijk precies on
der Nederland verstaan? Deze vragen zijn nog betrekkelijk een
voudig op te lossen: besloten werd om onder een Nederlandse
film een film te verstaan die is gemaakt door een (co)produktie-
maatschappij of (co)producent met een zetel in Nederland. Tot
Nederland worden ook de overzeese gebiedsdelen (Nederlands
Indië, Suriname en de Antillen) tot aan hun onafhankelijkheid ge
rekend.
Moeilijker wordt het wanneer het probleem van de afbakening aan
bod komt, want natuurlijk kunnen niet alle Nederlandse films in de
filmografie opgenomen worden. Een eenvoudig amateurfilmpje
over het gezinsleven van de familie x uit Kropswolde hoeft niet op
genomen te worden, maar wellicht de amateur-familiefilms van de
familie Ivens wel? Willy Mullens' film over de rijksmunt en Ivens'
Philips radio moeten er uiteraard in staan, maar geldt dat wel voor
alle bedrijfsfilms en opdrachtfilms?
Na het oplossen
van deze en ande
re 'startproble
men' al dan niet
van technische
aard, kan met het
eigenlijke uitpluis-
vergaar- en ver
zamelwerk begon
nen worden. Door
de enorme om
vang van het pro
ject zal het zeker
enige jaren in be
slag gaan nemen.
Het Nederlands
Filmmuseum ge
looft echter dat
een dergelijke in
spanning zeker
gerechtvaardigd is
gezien het grote
belang dat het uit
eindelijke resultaat
zal opleveren voor
onderzoekers,
studenten en ie
dereen die met
film werkt of in de
Nederlandse film
en filmcultuur
geïnteresseerd is.
Het Nederlands Filmmuseum vermoedt dat er mogelijk nog veel
Nederlands filmmateriaal in oude projectiecabines en schoenen
dozen ligt. Misschien zijn dit wel unieke, verloren gewaande films,
foto's of tijdschriften. Het Filmmuseum spant zich in om zoveel
mogelijk filmmateriaal bij elkaar te brengen en wordt graag in de
gelegenheid gesteld om het voor het nageslacht te bewaren.
Daarom wordt er een dringend beroep gedaan op iedereen die
nog Nederlands filmmateriaal in zijn bezit heeft het Filmmuseum
hiervan op de hoogte te stellen. Het telefoonnummer van de tech
nische afdeling van het NFM is 023-245152.
Lisette Hilhorst
Annie Bos, Nederlands eerste echte filmster.
29
