ACHTERAF BEZIEN... door F.P. van den Berg Filmgenres die verdwenen en nooit meer terugkomen: De Karate- of Kung Fu-film GEÏNTERESSEERD IN FILM? Het monopolie op de produktie van aktiefilms was jarenlang in handen van de Amerikaanse filmproducenten. Westerns, misdaad films en andere genres avonturenfilms verlieten met de regelmaat van de klok de studio's van Republic Pictures, Allied Artists en nog wat kleinere pro ducenten. De aktie was zeer gevarieerd. In de westerns ging de strijd vrijwel altijd tussen 'goed' en 'kwaad', of tussen de moedige' pioniers, die optrokken naar het wilde westen en de 'boze' Indianen. In het misdaadgenre waren het de overheid/politie of de particuliere de tectives die de misdaad bestreden. Andere genres die erg gewild waren, zoals de science fiction-film, de jungle film, Fu Manchu, Charlie Chan, maak ten een vast onderdeel uit van de bio scoopprogramma's in de hele wereld. Er was grote behoefte aan dit soort ontspanning en bovendien was de ver toningsduur van een groot aantal zo danig, dat er veelal twee films (van verschillende genres) in één pro gramma konden worden vertoond. Hoewel het merendeel als zg. B-film kon worden aangemerkt, was er niette min een markt voor. Er was geen stad of dorp, waar niet op gezette tijden een aktiefilm, in welk genre dan ook, op het programma stond. Met de komst van de televisie en de welvaart, en de daarmee omgetwijfeld samenhangende teruggang in het bio scoopbezoek, bleek al gauw, dat de ak tiefilm naast de matinee-film het meest kwetsbaar was, met name de B-films daaronder. Alleen de 'betere' aktiefilms konden nog scoren, maar allengs raakte het genre steeds meer uit de gratie, met uitzondering van de James Bond-films, altijd goed voor een commercieel suk- ses. Elke nieuwe James Bond bete kende het filmevenement van het jaar! Een echt alternatief voor de aktiefilm was er echter (nog) niet. Inmiddels kenden we uit o.a. de Fu Manchu- en Charlie Chan-films de oos terse vechtsporten. Ook in Nederland kregen deze, via sportscholen en ver enigingen, steeds meer bekendheid en beoefenaars. Niemand kon toen vermoeden, dat de oosterse vechtsporten zouden zorgen voor een nieuw genre aktiefilm en - wat nog veel belangrijker was - een uiter mate commercieel genre! Plotseling uit het niets opgedoken, hield hij de bioscoopbezoekers een aantal jaren in zijn greep: de Karate- of Kung Fu-film. Niemand had ooit van hem gehoord, maar opeens was hij er: Bruce Lee! Geboren in 1940 in San Francisco. Al jong ging hij met zijn ouders naar Hong-Kong, waar hij met sukses Oosterse vechtsporten' studeerde. Terug in de Verenigde Staten nam hij deel aan de Karate-kampioenschappen en werd daarbij ontdekt door de scouts van 20th Century Fox. Lee speelde wat kleine rollen, maar trad daarmee niet op de voorgrond. Zijn carrière kwam pas van de grond, toen hij bij terugkeer in Hong-Kong in ka- rate-films ging spelen. De eerste in de reeks, "The big boss werd door Warner Bros. gedistribu eerd en het overdonderende sukses verbaasde iedereen. Wat was er zo speciaal aan deze akteur, dat hij man nelijke en vrouwelijke bioscoopbezoe kers zo aansprak? Want dat Bruce Lee geen eendagsvlieg was, bewezen de re sultaten van zijn volgende films: "Fist of fury" (1972), "Way of the dragon" (1972) en zijn laatste film "Enter the dragon" (1973), die wereldwijd grote suksessen boekten. Aan de carrière van Lee kwam abrupt een einde, toen hij in 1973 op 32-jarige leeftijd op mysterieuze wijze overleed zonder te hebben kunnen profiteren van zijn grote sukses. Dat nam niet weg dat een nieuw en suksesvol filmgenre zich aangediend had en zoals gebruikelijk in de filmdis tributie werden de filmproducenten in Hong-Kong overstelpt met aanvragen uit de westerse landen. Het gevolg was dat binnen de kortst mogelijke tijd de markt overvoerd werd met Karate- en Kung Fu- films (niet allemaal van de beste kwaliteit) en de royalties met de dag stegen. Er was geen Bruce Lee meer en hoewel enkele van zijn opvolgers, zoals Billy Chong en Wong Cheng Li, het bepaald niet slecht deden, het niveau en de op brengst van de Lee-films haalden ze op geen stukken na. Wel werden in de eerste jaren na de dood van Bruce Lee nog enkele zg. compilatie-films samengesteld uit oude restant-opnamen van eerdere films, maar het publiek liet zich niet bedotten. Ook Taiwan (het vroegere Formosa) wierp zich op de produktie van Kung Fu-films, maar ze haalden het niet bij de Hong-Kong produkties. In Indonesië werden in de jaren '60 eveneens een soort Kung Fu-films ge produceerd, maar deze waren veel ge welddadiger en 'bloederiger'. Ze haal den de westerse bioscopen niet, hoe wel dit meer een gevolg was van de moeilijke economische verhoudingen in dit land, want er zaten zeker een aantal bruikbare titels tussen. Maar geen der ondertekende kontrakten kon ooit worden gerealiseerd. Ook niet vreemd hieraan zal de, in die jaren verstoorde relatie tussen Indonesië en Nederland zijn geweest. Langzaam maar zeker taande de be langstelling voor dit genre aktiefilm en verdween het uit de programma's. Toch houdt het film- en bioscoopbe drijf er prettige herinneringen aan over. Want juist in de periode dat het bioscoopbedrijf te maken kreeg met een sterke terugval, zorgde de Karate- of Kung Fu-film voor een - zij het tijde lijke - opleving in de recettes. Menig exploitant zal met de vertoning hier van de tekorten op andere (vaak be tere) films geheel of gedeeltelijk heb ben kunnen goedmaken. En dat vooral dank zij die, nu al le gendarische Bruce Lee, die zich - zeker mede door zijn mysterieuze dood - heeft geschaard in de rijen van die an dere, jong overleden akteurs, zoals Rudolf Valentino, James Dean en Elvis Presley. Voor Hfl.70,- (BEF 1300,-) krijgt u FILM 8 maal per jaar toegezonden. Betaling na ontvangst van een acceptgiro. Stuur een briefkaart met uw naam en adres, onder vermelding van 'abonnement FILM' naar: Nederlandse Federatie voor de Cinematografie Postbus 75048 1070 AA Amsterdam Nederland 31

Historie Film- en Bioscoopbranche

Film | 1993 | | pagina 30