ïFm^j:
In 1952 was het dan weer zover, twee
nieuwe kleurensystemen: Anscocolor, een
negatief-positief procédé en Warnercolor
van Fred Gage A.S.C. Op 30 september
1952 ging in het Broadway Theatre te New
York This is Cinerama', de eerste produc
tie van het Cineramasysteem in premiere.
Cinerama was een vinding van Fred
Waller. Het systeem maakte gebruik van
drie 35 mm normaalfilms en van één 35
mm. magnetische perfotape waarop het
magnetisch stereofonisch geluid over
zeven kanalen was geregistreerd. De
hoogte van de beelden op de 35 mm film
was 11/2 maal de beeldhoogte van norma
le 35 mm film. Het beeldoppervlakt be
droeg 24 x 28,5 mm. (Normale 35 mm
film: 4 perforaties hoog; Cinerama: 6 per
foraties hoog). De drie filmstroken werden
door drie projectoren synchroon naast
elkaar geprojecteerd vanuit drie aparte
projectiecabines. De projectoren hadden
elk een filmspoelcapaciteit van 2400 me
ter. In tegenstelling tot een normale pro
jectietijd van 2400 meter (88 minuten)
was de projectietijd bij Cinerama slechts
54 minuten. Elke projector projecteerde
een derde deel van het totale beeld op
een enorm gebogen scherm. Bij het
Broadway Theatre was het scherm 15.50
meter x 7.80 meter. De diepte (door het
gebogen scherm) bedroeg 1.50 meter.
Voor het onderbrengen van de drie pro
jectiecabines alsmede voor de opbouw
van het grote projectiescherm was een
aanzienlijke verbouwing van het theater
noodzakelijk. Achter het scherm werden
acht luidsprekercombinaties geplaatst
evenals aan de zijwanden en de achter
wand van de zaal.
In 1953 werd er ook weer teruggegrepen
op drie-dimensionale projectie. De eerste
grote 3-D-films 'House of Wax' en 'Bwana
Devil' oogstten succes. Dit succes was
aanleiding voor MGM om haar 3-D-fïlm-
pjes van Frederic E. Ives, J.F. Leventhal en
John Norling uit 1936, 1938 en 1941 weer
van de plank te halen. Ditmaal gaf men ze
de titel "Metroscopix" mee.
Op 1 maart 1953 vond in Hollywood de
Drie Cinemara-beeldfilms werden naast elkaar
geprojecteerd en vormden zo één panorama
beeld
eerste demonstratie plaats van het door
20th Century Fox gelanceerde nieuwe
grootbeeldsysteem Cinemascope, waar
voor gebruik werd gemaakt van de
Hypergonaroptiek die reeds in 1927
door de Franse professor Henri Chrétien
was ontwikkeld. Het systeem werd door
Earl I. Sponable in de 2oth Century Fox
Studios te Hollywood geperfectioneerd
en de hiermee geproduceerde speel
films werden voorzien van magnetisch
stereofonisch geluid. Het principe be
rustte op de horizontale vervorming
van het beeld bij de opname. Door
middel van een anamorphotische op
tiek werd het beeld op de film horizon
taal 'samengeknepen'. Bij de projectie
met door een anamorphotisch voorzet-
projectieoptiek werd het beeld op het
scherm weer tot normale proporties terug
gebracht. Hierdoor was het mogelijk
geworden een 2'/.. maal zo groot beeld te
projecteren. Tijdens de eerste demonstra
tie werd het systeem door insiders
enthousiast ontvangen. Voor de productie
1953/1954 kondigde 2oth Century Fox
twintig Cinemascope films aan. De eerste
werd 'The Robe'. Cinemascope is nu
beschikbaar voor elke filmproducent die
het wenst toe te passen. Voor de projectie
kon gebruik worden gemaakt van de nor
male standaard 35 mm. projector. Wel
diende deze te worden voorzien van een
anamorphotisch projectie-voorzetobjectief,
terwijl er tevens een speciale magnetische
geluidskop moest worden toegevoegd
voor de weergave van 4 magnetische ge
luidsbanden. Hierbij kwam dan nog een
geluidsinstallatie die geschikt diende te
zijn voor stereofonische weergave. De ver
houding van het projectiescherm bedroeg
2.55 1. Later werden de CinemaScope
filmcopieën voorzien van een enkele opti
sche geluidsband.
In juli 1953 werd er een ander anamor
photisch procédé aangekondigd: Warner-
SuperScope, een systeem identiek aan
CinemaScope. De speciale optieken hier
voor werden vervaardigd door Zeiss Op-
ton in Duitsland. Het systeem werd met
veel enthousiasme aangekondigd. Later
werd de naam veranderd in Warner-
Scope. Toch heeft Warner Brothers in
november 1953 het systeem opgegeven
en is overgestapt op CinemaScope.
Vistarama was eveneens een systeem
met anamorphotische projectie. Het
systeem werd geëxploiteerd door Carl
Dudley, president van de Vistarama
Corporation. De anamorphotische op
tiek werd ontwikkeld door Simpson
Optical Co. De optiek vervormde het
beeld zodanig dat het mogelijk werd
om op één filmbeeldje een groot
hoekscène vast te leggen. De beeldver
houding was 2.66 1. Dudley Co. ver
vaardigde 'Tabor', de eerste film volgens
dit systeem in Eastmancolor, gevolgd
door 'Round the World Weekend'. Er
was tevens een Vistaphonic (stereofo
nisch) geluidssysteem beschikbaar.
In de eerste helft van 1953 werd door
de Amerikaanse filmmaatschappijen
gebruik gemaakt van verschillende
Poster voor "House of Wax" in 3O
beeldverhoudingen om widescreeneffecten
te bereiken. Hiervoor werden steeds ande
re objectieven met verschillende brand
punten toegepast. Purdon C. Young, een
employé van de projectieafdeling van de
MGM Studios in Hollywood ontwierp een
objectief dat al deze verschillende objec
tieven kon vervangen, de Variscope. Dit
objectief was instelbaar op alle beeldver
houdingen tussen 1.37 1 tot 2.66 1. Het
objectief werd gefabriceerd door de Pacific
Optical Corporation in Los Angeles.
In 1954 kwamen er meer anamorphotische
principes, zoals Superscope, dat werd ont
wikkeld door Joseph en Irving Tushinsky
in de RKO Studios te Hollywood, waarbij
C.J. Tevlin, hoofd van de studioafdeling
van R.K.O. Radio Pictures, behulpzaam
was. Bij dit systeem werd gebruik ge
maakt van een projectieobjectief met een
variabele spreidingsfaktor (beeldverhou
dingen 1.33 1 tot 3 1). Het systeem
werd op 16 februari 1954 in de RKO
Studios te Hollywood geïntroduceerd en
daarna op 22 maart 1954 te New York in
het openbaar gepresenteerd.
En kijk, daar kwam ook Nederland: Poly
goon bracht Polycolor kleurenfilm! En in
het Capitol Theater te Amsterdam werd op
2 april 1954 een serie korte proefopnamen
vertoond die door Polygoon-Profilti met
het Delrama systeem waren gemaakt,
stadsopnamen van Den Haag en Sche-
veningen. Het van oorsprong Nederlandse
Delrama was een 'anamorphisch gefor
ceerd grootbeeldsysteem' dat was te ver
gelijken met CinemaScope.
Prof. dr. A. Bouwers, directeur van de
Optische Industrie 'De Oude Delft' te Delft
ontwikkelde dit systeem. De naam Del
rama was opgebouwd uit de beginletters
van 'Delft Rectifying Anamorphic Mirror
Assembly'.
Om het beeld bij de opname horizontaal
samen te kunnen drukken werd gebruik
gemaakt van een tweetal speciale spiegels
(een holle spiegel en een bolle spiegel).
Bij de projectie werd eenzelfde spiegelsys-
teem toegepast waardoor middels de
spreiding van het optische systeem het
beeld op het scherm weer een normaal
aanzien kreeg. Het systeem werd ontwik
keld met de medewerking van Polygoon-
Profilti. Tijdens de demonstratie in Am
sterdam introduceerde Polygoon-Profilti
het systeem onder de naam Largoscope.
Vijf dagen later, op 7 april 1954, demon-
