latere tijden leefde hij in de kroegen zijn
zucht naar avontuur uit, en in onze huidige
tijd heleeft hij in de bioscoop (met
zijn typerende uiterlijk, men denke aan het
Tuschinski-theaterzijn avonturen. De
bioscoop brengt de gewone man in de
wereld der „illusie".
De bioscoop is de schuilplaats geworden
voor hem, die zich, door de omstandig
heden gedwongen, de meeste beperkingen
moet opleggen. De film wil aldus Béla
Balazs voor „de kleine man" zijnen
deze kleine man wil in die bioscoop heel
wat grenzen overschrijden, zonder zijn ge
makkelijke stoel te moeten verlaten.
Tegenwoordig vlucht de gewone man
vooral naar de bioscoop, uit zijn benauwde
woninkje, tengevolge, van de woningnood!
De gewone man en vooral de arbeiders
jeugd zoekt in de bioscoop: geborgen
heid en gemeenschap; men
dukit onder in de anonymiteit, wordt één
met de „zaal", met de anderen in de zaal,
die ook ieder voor zich onbespied en
deel va.i de „zaal" willen zijn. Samen met
de anderen wil „men" op dezelfde „actie"
'op het witte doek) éénder reageren. Dóór
elkaar (ook op de dure rangen) zit ieder
een naast iedereen. Ook de laagst bezol
digde voelt zich in deze uren niet „inge
deeld" in „de arbeidersklasse", maar start
(„zit") op zich zelf, en wordt één met de
collectiviteit van de bioscoop. Hij is niet
..de jonge arbeider", doch de bioscoopbe
zoeker. Hier ligt het bijna zoals in het
stadion bij een internationale wedstrijd,
maar anders dan in de concertzaal, in
de schouwburg helaas.
Het is allemaal ook eenvoudiger: je ho'-ft
je niet te verkleden, je kunt alle plech
tigheid achterwege laten. Het blijft donkei
in de bioscoopzaal, er is geen grote pauze
Het gaat allemaal in één ruk door
Maar wat zou er gebeuren, indien op
een dan alle bioscopen zouden worden
ïeslotenZouden de mensen dan de
ichouwburgen, concertzalen, musea en
openbare bibliotheken vullen:' Wel neen!
Kwaal en kwaad in en van onze tijd, is:
de verveling. Leegte, letterlijk en
figuurlijk, van de tijd: gevuld in de bio
scoop.
Typerend i.-. een passage uit het boek
van Simon van het Reve (1947), het boek
over de verveling van de arbeidersjeugd.
Na het bezoek aan een bioscoop (met
een uitzonderlijke, film):
..Hij zei bij zichzelf: ..al onze hoop is
op de film gevestigd. Wordt die een mis-
De heer J. G. Bosman en de Voorzitter van
Verhond der Detltsehen Filmtheater, de heer
lukking, dan is de somberte nicl te
overzien". Andere passage: (na bel
zien van „Grazige weiden"): „Van
avond is het oude", „Het is een
avond van verzoening", ..Deze avond
is verrukkelijk", „Het wordt een
vredige nacht".
Hiermede zijn wij als vanzelfspre
kend bij de f i 1 m beland.
Het begin, 60 jaar geleden:
De geboorte van de film houdt
verband met de sociale verhou
dingen een halve eeuw geleden:
eerst v r ij e t ij d voor bepaalde
bevolkingsgroepen. Dan: de groei
van bepaalde industrieën begin
van de „lopende band". De „lopen
de band" activeert niet de persoon
lijkheid van de arbeider. In de
vrije tijd: men blijft staan op
het niveau van de passiviteit en
laat alles op zich af, en naar zich
toekomen: radio, film, televisie.
Maar houdt dit in dat in de bio
scoop alléén de passiviteit wordt
bevorderd? Neen!
Een tweede vraag: Volksopvoeding wil
do enkeling bereiken, de persoonlijkheid
en de gemeenschapszin bevorderen. „De"
vermaaksindustrie moet het hebben van de
massale opkomst, van de massa en werkt
dikwijls de vorming van persoonlijkheid en
echte gemeenschapszin tegen. Maar is dit.
altijd zo? .Ia zeker, spijtig moet worden
geconstateerd, dat de. in financieel opzicht
meest succesvolle tien films van alle lijden
voor het allergrootste gedeelte niet tot de
in kunstzinnig en sociaal opzicht be
langrijkste werken behoren: Il „Gejaagd
doot de wind", 2) ..Het grootste circus tei
wereld", 3) „Quo Vadis?" 41 „De beste
jaren van ons leven", 5) „Duel in de zon",
6) „Samson en Delila", 7) „Dit is het
leger", 8) ..He klokken van St. Mary",
9) ..The Jolson Story", 10) „Sneeuwwitje
en de zeven dwergen".
Zeker moet men constateren, dal heel
veel films („Mrs. Miniver") het sociale ver
doezelen en vervalsen, en dat er films met
een sociaal tintje zijn („Bittere rijst").
Dat heel wat O o s t-c u r o p e se rolpren
ten op andere wijze de sociale realiteit en
de sociale machten vervalsen: woord
voerders in plaats van mensen.
Zeker moet men constateren, dat de in
1952 door vooraanstaande regisseurs uit
verschillende landen als „hoogtepunten van
de cinematografie" geclassificeerde tien
films heel andere zijn dan de produc
ten welke ik straks heb
genoemd, namelijk: 1)
„Pantserkruiser Potem-
kin", 2) „Goldrush", 3)
„Fietsendieven". 4) „City
Lights", 5) „Le million".
ft) „Greed" (van Stro-
heim), 7) „Halleluja"
(King Vidor), 8) „Brief
-ncounter" (Lean), 9)
„Dreigroschenoper", 10)
..Men of Aran" (Flaher-
Iv i. 11) „Intolerance1
(Griffith).
Intussen zijn deze voor
treffelijke films gemaakt
en hebben niet alleen
van het bestaan van een
het Zentral
R. T heil e.
Graai Leonardo Bonzi. regisseur van de
film „Continente Perduto", met de heer
en mevrouw Kemps na de premiere van
deze film
autonome filmkunst, maai ook van de
posi lieve sociale betekenis van een
aantal films overtuigd.
1. Merkwaardig is in dil verband -
hel volgende: dr allereerste film I Fe
bruari 1895): „Arbeiders van Lumière
verlaten hel fabriekje, behandell een
5 o i .i .i ondel ei p.
Men mag ook niel vergeten, dal de
eerste „Wild west"-films onder meer.
een sociale functie hebben gehad
de immigranten in Amerika op de
meesl simpele wijze duidelijk te maken.
hoe het leven van de Amerikaan e
pioniers is geweest (deze waren instruc
ties" in het kader van de pogingen om
tot sociale aanpassing van
de immigranten te komen).
3. Een van de meest waardevolle films van
na de tweede Wereldoorlog „Fietsen
dieven" van De Sicais een sociale
film bij uitstek.
1. Zouden we het fenomeen C h a r 1 i e
Chaplin kunnen vergeten, die sinds
40 jaar over de hele wereld gewaar
deerd en bemind wordt: ook hier kan
men de belangrijkste sociale facet
ten niet over het hoofd zien!
Sociale films uit:
Amerika: zijn hard en onthullend (op
het exhibitionistische af): bijvoorbeeld
„Fury" (Fritz Lang), sociaal-psycholo
gisch interessant, beïnvloed door de
oude Duitse Filmkunst. Hier wordt de
..massa" met zichzelf geconfronteerd
door middel van een filmfragment.
Frankrijk: uitstekende tekening \nn
de sfeer (vaak aan de zelfkant).
Du i t s 1 a n d en De n e m arken: so-
ciaal-paedagogisch van betekenis.
Engeland: enkele van de meest con
sequente en evenwichtige sociale films:
„This happy breed", „Geef ons het
recht om te leven!". ..Vlucht naar het
verleden". ..Ons dagelijks brood", „The
man in the white suit
