Zeventig millimeter projectie
Geluidsweergave in bioscopen Uperateursexamens
IwSé* »éêF -m':A
gj y» fl P?| fl PI; sil B
f'tjhSm*m
m Ér-A
De verschillende beeldmaskers voor resp. icide-screen. normaal, ci
nemascope en 70 mm projectie (Bauer). Het behoeft geen nadere
verklaring, dat het 70 mm-masker veel meer licht kan doorlaten
dan de overige maskers. Voor een zo gunstig mogelijke lichtverde-
ling zijn speciale voorzieningen getroffen.
Hoewel over dit onderwerp in deze kolommen reeds hel
nodige werd gepubliceerd, lijkt het ons interessant de
lezers kennis te laten nemen van enige Amerikaanse op
vattingen, die wij onlangs aantroffen in het maandblad
International Projectionist. van de hand van de bekende
publicist R. A. Mitchell.
Aan het desbetreffende artikel ontleenden wij het vol
gende:
De 70 mm-projectie is niet nieuw in zoverre, dat sedert
het ontstaan van de bewegende film in 1896, voortdurend
pogingen zijn gedaan om te komen tot een breder beeld
formaat dan dat van de 35 mm film. Alle pogingen in die
richting hebben echter schipbreuk geleden en wel in de
eerste plaats om technische redenen.
Met de komst van het Todd AO-systeem in 1954, werd
het mogelijk 70 mm-films op technisch volmaakte wijze
te vertonen en kwam als iets werkelijk nieuws een pro
jector beschikbaar waarop zowel de 70 mm-film als de
normale 35 mm-film vertoond kon worden.
Aanvankelijk had men voor de 70 mm-projectie een
beeldsnelheid van 30 beelden per seconde voorzien, ten
einde de flikkerfrequentie, die normaal 48 onderbrekingen
per seconde bedraagt, op te voeren tot 60 onderbrekingen
per seconde en daardoor een zeer fraaie en ook bij bij
zonder brede beelden, rustige (flikkervrije) projectie te
verkrijgen.
Dit systeem was echter kostbaar vanwege het grotere
materiaalverbruik en doordat men onder andere niet zon
der meer van de 70 mm-film 35 mm-copieën kon maken,
hetgeen er al spoedig toe heeft geleid dat ook de 70 mm-
film met 24 beelden per seconde werd opgenomen. De
beeldkwaliteit werd daardoor minder fraai dan bij het
oorspronkelijke procédé en ook de kwaliteit van het 6-
kanalige magnetische geluid moest hierdoor een veer
laten. De optimaal te bereiken resultaten werden aldus
aan de economie geofferd, hetgeen niet wegneemt, dat
de huidige 70 mm-beeld- en geluidsweergave ver uit
steekt boven de met 35 mm-film te bereiken resultaten.
Een veel hachelijker ontwikkeling vormt evenwel de
kortzichtige Amerikaanse zakenpolitiek om tegelijk of zeer
kort na het verschijnen van 70 mm-films ook 35 mm-co
pieën van die films aan de markt te brengen. De schrijver
vraagt zich af of het te verdedigen valt de bioscoop
ondernemers, die zich ondanks de moeilijke situatie waar
in het bioscoopbedrijf verkeert, grote investeringen heb
ben getroost om hun bedrijven met de modernste 70 mm-
apparatuur in te richten, thans de exclusiviteit van de
70 mm-vertoningen te ontnemen.
Een derde factor van betekenis vormt de toepassing van
het bij het Todd AO-systeem behorende sterk gebogen
projectiescherm. Oorspronkelijk meende men, dat gebo
gen schermen hier onontbeerlijk waren, doch deze opvat
ting is reeds spoedig achterhaald. Gebogen schermen leve
ren namelijk bij de projectie van enkelvoudige filmban-
den steeds beeldvertekening op, die des te erger is naar
mate de projectie onder een hoek plaatsvindt. Er is voorts
geen sprake van het veroorzaken van de illusie dat men
zich als gevolg van de buiging van het scherm meer in
het beeld zou voelen opgenomen, omdat daarvoor een veel
sterkere buiging nodig zou zijn als gevolg van de eigen
schappen van het menselijk oog. Alleen bij het Cinerama-
systeem streeft men in die richting doch daar wordt dan
ook met drie afzonderlijke films gewerkt.
De nadruk wordt er daarom nog eens op gelegd dat
een vlak doek steeds de beste resultaten zal opleveren en
qua installatie ook steeds aanzienlijk goedkoper zal zijn.
Wij tekenen hier nog bij aan dat de buiging van een
projectiescherm in sommige gevallen alleen uit lichttech-
nische overwegingen aanbeveling kan verdienen. Wanneer
namelijk in een brede zaal onvoldoende licht beschikbaar
is om een groot scherm naar behoren te verlichten, kan
men zijn toevlucht nemen tot een projectiedoek met ge
richte reflectie. Door buiging van dit scherm in een mate
die geheel afhankelijk is van het stoelenplan in de des
betreffende zaal, kan dan worden bereikt dat op het
merendeel van de zitplaatsen een egale doekbelichting
wordt waargenomen, zulks echter ten koste van een meer
of minder ernstige beeldvertekening. Een vlak scherm
met gerichte reflectie zal daarentegen afhankelijk van de
zitplaats vanwaar men het doek bekijkt, steeds een on
regelmatige lichtverdeling opleveren. Schermen met ge
richte reflectie moeten dan ook, behoudens wanneer het
gaat om zeer smalle zalen, als een noodmaatregel worden
gezien, hetgeen betekent, dat diffuse projectiedoeken de
voorkeur verdienen.
Voor wat de 70 mm-projectie als zodanig betreft dient
nog te worden bedacht, dat de beeldmaskers, zoals uit de
hierbij afgedrukte foto blijkt, veel groter zijn dan die
welke bij 35 mm-projectie worden toegepast. Om precies
te zijn is de 70 mm-maskeropening 3,25 X zo groot als
bij normale projectie, 4,49 X zo groot als bij widescreen-
projectie met een verhouding 1 1,85 en ruim 2,5 X zo
groot als bij cinemascopeprojectie. Dit betekent, dat het
70 mm-masker veel meer licht kan doorlaten waardoor
een betere beeldkwaliteit mogelijk is. Daar komt nog bij,
dat de kwaliteit van de 70 mm-kleurencopieën als regel
bijzonder fraai is en dat gezien het grote beeldoppervlak,
een sterkere vergroting mogelijk is zonder dat kwaliteits
verliezen ontstaan. Dit houdt overigens niet in dat een
zeer grote projectie noodzakelijk zou zijn om het Todd
AO-systeem tot zijn recht te laten komen. Ook in kleinere
zalen kan men ongetwijfeld van de kwaliteiten van de
70 mm-film profiteren, mits projectie van wand tot wand
mogelijk wordt gemaakt.
Tenslotte komt in de Amerikaanse publicatie nog de
vraag naar voren, of de 70 mm-film te zijner tijd de
35 mm-film zal verdringen. Men meent, dat deze vraag
vooralsnog ontkennend moet worden beantwoord en dat de
beide soorten naast elkaar zullen blijven bestaan. Daar
echter de bioscopen het machtige wapen van het grote en
fraaie beeld ten opzichte van de televisie zullen moeten
blijven hanteren, ligt het wel in de lijn der verwachtingen,
dat de 70 mm-projectie een grote vlucht zal nemen, om
dat het publiek op die manier de best- mogelijke projectie-
en geluidskwaliteit kan worden geboden.
tator hoort, dan wel moet luisteren naar stemmen van ac
teurs of actrices die bepaalde handelingen verrichten.
Zodra nadere gegevens op dit gebied bekend zijn. zul
len wij daaraan zeker de nodige aandacht schenken. De
stappen die het Genootschap heeft ondernomen op het
gebied van een juiste doekbelichting, hebben er intussen
toe geleid, dat bepaalde praktische aanbevelingen tot
stand zijn gekomen, die aan het oordeel van de Technische
Commissie van de Bond zijn voorgelegd. Ook hierop zul
len wij te zijner tijd nader terugkomen.
Nu het er naar uitziet, dat er dit jaar en ook het vol
gend jaar verschillende Nederlandse speelfilms gereed
zullen komen, wordt de verstaanbaarheid van het gespro
ken woord weer een factor van extra betekenis.
Het is nu eenmaal een bekend verschijnsel, dat, aan
gezien het merendeel van de speelfilms die in de Neder
landse bioscopen wordt vertoond, van voettitels is voor
zien, de verstaanbaarheid van de dialogen in ons land
nogal is verwaarloosd. Bij de vertoning van ongetitel
de films valt dit meestal pas op. omdat men dan geheel
en al is aangewezen op de dialoog.
Zoals reeds eerder in het kort werd bericht, houdt hel
Nederlandse Genootschap voor Filmtechniek, zijnde een
vereniging van deskundigen op filmtechnisch gebied, zich
reeds enige tijd met dit belangwekkende probleem bezig.
Men heeft thans een spraaktestfilm laten vervaardigen,
waarmede de verstaanbaarheid van het Nederlands ge
sproken woord kan worden beoordeeld. Weliswaar ver
keren de proeven met deze film nog
in een beginstadium, doch wanneer
het Genootschap er in slaagt op dit
terrein een testfilm tot stand te bren
gen die aan het gewenste doel beant
woordt, dan zal het binnen afzien
bare tijd voor iedere bioscoop-onder
neming mogelijk zijn om op eenvou
dige wijze te laten vaststellen of in
zijn zaal de verstaanbaarheid van
het gesproken woord voldoende is.
respectievelijk of aan zijn installatie
of in de acoustische eigenschappen
van de zaal veranderingen moeten
worden aangebracht, teneinde ook
wat dit aangaat aan de eisen des tij ds
te kunnen voldoen. Volledigheids
halve zij hierbij aangetekend, dat nog
al eens wordt verondersteld, dat in
dien de commentator van het jour
naal goed is te verstaan, de geluids
productie voor wat de spraak betreft
dus in orde is. Dit is echter geens
zins juist, daar het een groot verschil
maakt of men de onder de allergun
stigste omstandigheden vastgelegde
slem van een geroutineerd commen-
Op 19 en 20 juni j.1. heeft het schriftelijk gedeelte
plaatsgevonden van het jaarlijkse operateursexamen.
Voor dit gedeelte hadden zich 84 candidaten aange
meld, terwijl zich voor het examen ter verkrijging van
het praktijk-certificaat nog 20 candidaten hadden aange
meld. Dit laatste examen, alsmede de mondelinge examens
ter verkrijging van het diploma A of B. zullen plaatsvin
den op 28 en 29 augustus a.s.
De aanmelding voor de examens, waarvan de nodige
bijzonderheden tijdig aan alle leden-exploitanten schrifte
lijk zijn medegedeeld, is inmiddels gesloten.
Uit deze afbeelding blijkt duidelijk, dat het 70 mm-formaut pro-
jectietechnisch gezien aanzienlijk grotere mogelijkheden biedt (ware
grootte). Voorts valt het op. dat de 70 mm-film vijf projectiegaatjes
per beeld heeft tegen vier bij de normale film. De transportsnelheid
is daardoor iets groter.
316
317
