INITIATIEVEN
diende (Maarten Krabbé, red.). Als
je één film per week deed verdiende
je f. 125,- en daar kon je in die tijd
met een heel gezin van leven. Bo
vendien, met een gezin van twee
kinderen was het heel goed te doen
want je werkte gewoon thuis. Aan
de ene kant was het misschien een
riskant vak maar aan de andere kant
gaf het je ook volop vrijheid en zo
langzamerhand begon ik naam te
maken in de branche dus ik zou wel
gek geweest zijn als ik er toen mee
was opgehouden. In die jaren was
een vertaler wel iemand in de mar
ge, een sluitpost zeg maar. Films
moesten soms in een weekendje
klaar. Je naam kwam er ook nooit
bij. Mijn naam werd pas voor het
eerst vermeld bij een film van Bunuel
in 1976'.
'Toch was het meestal wel leuk om
te doen. Nog steeds trouwens. Het
houdt je jong om met je hersens be
zig te zijn en het blijft altijd leuk om
een film te vertalen waar Jeroen in
zit'.
Zelf is ze een enthousiast en regel
matig bioscoopbezoekster. Het aan
tal films dat ze, al dan niet beroeps
matig, heeft aanschouwd is indruk
wekkend.
Gewaagd
Veranderingen waren er wel in de
loop der jaren. Vooral wat de 'zede
lijkheid' betreft. MargreetReissweet
er alles van. 'Neem de film 'L'épave'
bijvoorbeeld (kijkt in één van de vele
notitieboekjes) dat was in maart
1952. Daar zat een blote rug in. De
blote rug van Frangoise Arnou IToen
kon dat eigenlijk niet. Die blote rug
was veel te lang in beeld dus moest
er een stuk uit. Ook waren er allerlei
woorden die je vroeger absoluut niet
gebruiken kon. Wat dat betreft leven
wij in een heel hypocriet land. Bij
ons heeft het allemaal ook veel lan
ger geduurd dan elders. Ik kan me
ook nog goed de film 'Last tango in
Paris' herinneren. Daar zaten heel
wat gewaagde uitdrukkingen in. Het
was tevens één van de weinige ke
ren dat er over de vertaling geschre
ven werd in een recensie. 'Ik heb
medelijden', schreef de recensent,
'met die keurige mevrouw die dit
heeft moeten vertalen'.
Dat gewaagd nu best kan blijkt uit
een andere anekdote met betrek
king tot woordspeling en grappen.
'Woordspellingen en grappen', zegt
Margreet, 'zijn heel moeilijkteverta
len. Ik zal een voorbeeld geven. Hij
is wel een beetje schunnig. In The
Deerhunter' doet zich een scène
voor waarbij een aantal werklieden
zich doucht en aankleedt na een dag
in de hoogovens. Eén van de man
nen geeft een raadsel op. 'Happy
Roman', zegt hij. Oplossing: 'Gladia
tor' oftewel, 'Glad-he-ate-her'. Daar
zul je een Nederlandse variatie op
moeten verzinnen. Ik heb toen het
volgende bedacht: 'Een blije
Schot?'....'Hij mocht pijpen'. Een
ander voorbeeld komt uit de laatste
James Bond-film. 'Bond hangt aan
een vliegtuig en de schurk hangt aan
zijn laars. Tijdens het daaropvolgen
de gevecht knoopt Bond de laars los
en de schurk tuimelt naar beneden.
Terug in het vliegtuig merkt hij op:
'He gotthe boot', wat zowel 'Hij heeft
mijn laars' als 'Hij is ontslagen' be
tekent. Ik heb er 'Hij vloog eruit' van
gemaakt.
Waaruit maar weer blijkt dat het
overbrengen van de intentie vaak
belangrijker is dan de letterlijke ver
taling. Of, zoals één van de regels
voor het filmvertalen luidt: 'Voor een
filmvertaler geldt in het bijzonder dat
iedere fout en zelfs iedere verkeerde
inschatting van de gevoelswaarde
van een woord dubbel telt, omdat
hij slechts de helft of minder van het
aantal woorden ter beschikking
heeft om het filmverhaal weer te ge
ven. Daar staat tegenover dat hem
(haar) een uiterst vrije vertaling is
toegestaan, indien deze naar het
doel voert'.
'Ach, de kern van de zaak', meent
Margreet Reiss, 'is uiteindelijk kort
formuleren. Filmvertalen is van twee
kwaden de minste kiezen namelijk
ondertitelen of nasynchroniseren en
nasynchronisatie moet lipsynchroon
zijn en daarmee verkracht je een taal
volkomen!
MARJO ROEVEN
Bioscopera
Sinds 20 maart j.l. rouleert met veel
succes een aantal op film vastgeleg
de opera's (niet ondertiteld) op zon
dagmorgen in Calypso-Amsterdam,
Cinerama-Rotterdam, Babyion-Den
Haag, Reehorst-Ede, De Koning van
Engeland-Hulst, Casino-Den Bosch,
Calypso-Nijmegen, Metro-Purme-
rend, Festival- Maastricht en Tivoli-
Leeu warden.
Het betreft hier registraties van ope
ra's, zoals deze waar ook ter wereld
zijn uitgevoerd door beroemde or
kesten, dirigenten en operasterren,
en zijn dus niet de persoonlijke inter
pretaties van filmregisseurs als Ing-
mar Bergman, Joseph Losey of
Franco Zefferelli.
Voor de operaliefhebber, die niet in
staat is een kaartje te bemachtigen
c.q. te bekostigen voor de schaarse
operavoorstellingen in den lande,
een uitstekend alternatief.
Distributeur PAERL FILMS (Amster
dam) wist beslag te leggen op onder
meer:
FIDELIO, TANNHAUSER, FALSTAFF,
COSI FAN TUTTE en IL BARBIERE Dl
SIVIGLIA.
Uitslag Filmplan Oscar Toto
Ruim 300 inzendingen ontvingen de
dames van ADVIESBURO FILM
PLAN, RIET ZEGERS en ANNE MA
RIE VAN VOLLENHOVEN, op hun op
roep (zie FILM maart) mee te doen
aan DE FILMPLAN OSCAR TOTO.
Op 11 april j.l, werden deze felbe
geerde gouden beeldjes in Los An-
geles toegekend (zie elders in FILM)
en één dag later, na uren 'huiswerk'
te hebben gemaakt, konden de da
mes de winnaars bekendmaken.
De prijzen gingen naar Mevr. M.E.
Nieuwendijk-Lievenboom (Cinex-
Enschede), Mevr. F.E. Veneman
(Cannon Tuschinski Film Distribu-
tion) en de Heer T.J. Dijkema (Bio
scooponderneming A.F. Wolff), die
allen 10 van de 11 categorieën
waarin Oscars worden toegewezen
op de juiste wijze hadden ingevuld.
Dat het voor menigeen niet al te een
voudig was blijkt uit het feit dat 25
inzenders niet verder kwamen dan
3 goede oplossingen.
FILMPLAN programmeert o.a. bio
scopen in Zoetermeer, Meppel, Le
lystad, Roermond en Den Haag.
17