derlandse, maar in het algemeen: de westerse. Ja, okee, ik zou het over
sexbioscopen hebben.
Welnu, die floreerden. In een era die de opkomst van CHICK en CANDY
tolereerde was een Tiroler natuurlijk gesellschaftsfahig geworden. De
keuring bestond nog wel, maar al in 1969 adviseerde de Commmissie
Witte de filmkeuring voor volwassenen af te schaffen. Zelfs de hoofd
redactie van de NRC (3 maart 1969) was het daarmee eens. Zij noemde
de oude wet uit 1923 "een curieus moment van paternalistische be
zorgdheid".
Maar zo een-twee-drie gaat dat niet in ons land. Met BLUE MOVIE (1971
en een reeks Cupido-films in hetzelfde jaar hebben we fraaie achterhoe
degevechten rond de keuring mogen beleven. Het is niet zonder ironie
dat BLUE MOVIE door FILMNET afgelopen jaar in de reeks "Nightclub
Specials" is vertoond, een reeks 'erotische films' op woensdag- en zater
dagnacht, die zich inderdaad op het keuringsniveau van circa 1971 be
vindt.
Oudgedienden in het bioscoopbedrijf vonden het overigens maar niks
dat een film als BLUE MOVIE in een respectabel theater als (wat was het?
City? Damrak?) draaide. Maar de oude Hollywood-wijsheid gold ook in
ons land: "the public is always right if there are enough of them". De ont
wikkeling was niet tegen te houden.
Van Agt, destijds Minister van Justitie heeft het nog even gepoogd, om
in zijn woordgebruik te blijven. Zo rond 1972/1973 waren er op de Am
sterdamse Wallen alleen al minstens vijftien 'bioscoopjes' waar je porno
filmpjes kon bekijken, meestal op 8mm, soms op 16mm met geluid. De
korte filmpjes kwamen uit Denemarken, Zweden en de USA. De eerste
zogenaamde 'speelfilms' kwamen uit de Verenigde Staten. (Daar was in
1970 MONA gemaakt, de eerste pornospeelfilm.) Deze sexholen, die aan
minimale brandweervoorzieningen moesten voldoen (haha), draaiden
naar hartelust ongekeurde filmpjes.
In besloten voorstellingen mocht namelijk volgens de wet alles worden
vertoond, dus ook porno. Daarom hebben destijds Concorde Film en Cu
pido Film besloten clubs opgericht om hun pornofilms te vertonen.
Cupido draaide in Cinetol, van Concorde weet ik het niet meer.
Van Agt heeft nog een poging gedaan de besloten voorstellingen te be
perken tot een zaalcapaciteit van maximaal 49 stoelen. De Bioscoop
bond heeft daarover een proefproces uitgelokt door op 18 februari 1976
in Parisien (besloten voorstelling) een kopie van DEEPTHROAT in beslag
te laten nemen. Dat proces is in 1978 voor de Hoge Raad gewonnen. In
middels was bovendien per 1 juli 1977 de filmkeuring voor volwassenen
eindelijk opgeheven. Het spreekt vanzelf dat de verhuurders en exploi
tanten daar in 1976 en 1977 al de nodige voorschotten op hebben geno
men, met distributeur Filmtrust in de voorste linie en Express, Concor
de, Gofilex, City en Actueel ex aequo als goede tweede.
PORNO DRINGT BINNEN
In augustus 1972 ging in New York het sindsdien wereldbekende werkje
DEEP THROAT in première. Die film heeft in de Verenigde Staten de por
nofilm uit de illegaliteit gehaald. Steeds meer theaters daar gingen over
tot de vertoning van expliciete sex op 35mm. De films werden professio
neler. Na 1975 maakten de betere producenten twee of meer versies van
hun films; de gekuiste versies zijn soms op Filmnet nog te zien.
DEEP THROAT zelf dook hier eind 1974, begin 1975 op, en is door Con
corde in de al genoemde 'club' vertoond. Meteen na de afschaffing van
de keuring heeft de film meer dan een jaar in Parisien en aansluitend in
Centraal gelopen. Dat was andere koek dan NOTTI CALDE Dl MONDO!
Er werden nu op grote schaal pornofilms gedistribueerd. In 1976 waren
er het een stuk of 10, in 1977 al zo'n 30, in 1978 meer dan 50 en in 1979
circa 100. Ze werden in alle hoeken en gaten van het land vertoond, niet
alleen in de sexbioscopen, maar ook - gewoonlijk in nachtvoorstellingen
- in vele andere theaters.
Ondanks de nieuwe leeftijdsgrens van 16 jaar waren deze films 'toegang
18 jaar', terwijl de advertenties en de ladders ook meestal vermeldden
dat het om 'harde porno' ging.
De meeste pornofilms kwamen uit de Verenigde Staten en Frankrijk. Tot
1980 ongeveer hadden de betere exemplaren ook nog iets met film te
maken. Het hoogtepunt van de porno-hausse in onze bioscopen kwam
in de jaren 1982, 1983 toen de Hollandse porno's PRUIMENBLOESEM
en EEN SCHOT IN DE ROOS aan het verrukte volk werden voorgescho
teld. De laatste ging op 4 augustus 1983 in maar liefst 16 bioscopen te
gelijk in première: Parisien Amsterdam, Paris Den Haag, Centraal Rotter
dam, Duo Amersfoort, Euro Arnhem, Luxor Breda, Flora Delft, Euro
Eindhoven, Alhambra Enschede, Beurs Groningen, Lido Haarlem, Euro
Cinema Den Bosch, Churchill Hilversum, Rex Leiden, Ambassade Til
burg en Palace Utrecht. De enige sexbioscoop die ontbreekt is de Koning
van Engeland in Hulst. (De bedrijfstak had inmmidels de noodzaak
ontdekt elke film van enige importantie met minstens 10 kopieën uit te
brengen.)
Het is een interessant lijstje. Parisien bestaat niet meer en zijn zoge
naamde voortzetting aan de Haarlemmerstraat heeft zijn langste tijd ge
had. Le Paris bestaat niet meer en is in 1987 omgedoopt tot Studio, waar
het normale genre gedraaid wordt. Centraal Rotterdam gaat zeer binnen
kort dicht. Duo Amersfoort bestaat niet meer. Flora Delft al evenmin.
Lido Haarlem ook niet. Beurs Groningen is dicht. Palace Utrecht staat op
de nominatie van te sluiten theaters. Voorts sloten hun deuren: Ambas
sade Tilburg, Plaza Eindhoven, Passage Heerlen en Churchill Hilversum.
De Euro's in Arnhem, Eindhoven en Den Bosch zijn onderdeel van com
plexen, net als Alhambra Enschede, en kunnen dus moeilijk gesloten
worden. Het is, om kort te gaan, het beeld van een stuk bioscoopbedrijf
waar ernstig de klad in is gekomen.
Kwam dat door de feministische akties, die au fond pleitten voor een her
invoering van de filmkeuring? Nee, niet echt. Kwam het dan door de con
currentie vanwege de televisie? Nee, want juist op dit gebied is de TV, tot
en met Filmnet, volstrekt niet in staat en bereid zich te meten met de bi
oscoop.
Video is de boosdoener. Niet alleen bij ons, maar internationaal.
VIDEO
De videotheken die na 1980 als paddestoelen uit de grond schoten, wa
ren vooral goed gesorteerd in C- en D-films, waaronder allerlei obscure
sex- en pornowerkjes uit Amerika, Duitsland en Frankrijk. De betere por-
*"-«•:.."
8
