Op de ministerraad van de EG wordt grote druk uitgeoefend om in
Europa tot quota te komen, verplichte vertoning van Europees mate
riaal op televisie, maar ook in de bioscoop.
Zulke quota bestaan al in enkele landen. Een bioscoop moet in Grie
kenland zoveel weken per jaar nationale films vertonen, wil men be
paalde belastingfaciliteiten krijgen. Deze regeling wordt overigens
aangevochten door Brussel dat voor films uit andere EG-landen de
zelfde voorkeursbehandeling eist als voor Griekse. Ook Spanje kent
een systeem van gedwongen vertoningen van eigen films in de bio
scopen.
Frankrijk wijst er vaak trots op dat daar 60% van alle speelfilms op tv
Europees moet zijn. Bij navraag geeft men wat minder trots toe dat
dit betekent: 50% Frans en 10% overige EG.
Zelfs in Nederland bestaan quota, R Hans Frankfurter wees mij er
nog eens op dat FILMNET wettelijk verplicht is 20% van de program
matijd met Nederlands materiaal te vullen. Aan deze verplichting
wordt, zoals wij weten, niet strak de hand gehouden.
Het argument voor quota is, uiteraard, steun voor de nationale film,
tegen Hollywood. De grote vraag is of het in de praktijk ook zo werkt.
Hierover zijn de meningen verdeeld. In het algemeen gelden latijnse
landen als grote voorstanders van quota, terwijl noorderlingen er
niets van moeten hebben. Er loopt zo een scheidslijn door Europa.
De EG moet in haar richtlijn "Televisie zonder Grenzen" de beslissing
nemen - wel of geen quota op onze tv. En in onze bioscopen.
Het gevaar dat er quota komen lijkt op het ogenblik niet groot. In de
EG heeft Mitterand zelf zich voor quota's ingespannen, tot nu toe zon
der succes. Mitterand verwijt de Franse filmindustrie nu slechte lob
by; hij moet verbaasd geweest zijn over de felle weerstand van veel
EG-landen tegen quota.
Uit eigen ervaring weet ik dat de Franse filmindustrie wel zwaar lobby
gepleegd heeft, maar dat hierdoor de weerstand tegen quota in tal
van andere landen groter geworden is.
De quota-kwestie is in elk geval nu in de handen van de politiek, men
weet nooit wat daar uitrolt en de kans dat we in Europa straks met
quota zitten is er nog steeds.
Deze quota zullen, als ze komen, primair voor televisie gelden. Het
bioscoopbedrijf moet nu niet te opgelucht ademen want in Brussel
zijn genoeg ambtenaren die het "unfair" en "onlogisch" zouden vin
den als de televisie quota krijgt terwijl de bioscoop vrijuit gaat. Als je
tegen zo'n eurocraat zegt dat hij cinema en televisie niet over een
kam hoeft te scheren, uitgevers hebben immers ook geen quota, valt
er een stilte: de eurocraat piekert. Een paar weken later stelt hij quota
in de boekhandel voor. (Echt gebeurd).
Naar algemeen wordt aangenomen zijn de latijnse landen voor quota
en de germaanse tegen omdat de zuidelijken sinds het Romeinse
Rijk gewend zijn aan centrale bestuurlijke beslissingen terwijl de
noorderlingen nog barbaarse trekjes tonen. Latijnen willen een regel
van een autoriteit waar ze zich allemaal aan kunnen houden. De noor
derlingen hebben nog stam-democratie, een "dat maken we zelf wel
uit"-houding.
Zo is Engeland fel tegen quota. Britse omroepen zijn er in geslaagd
door goede programma's te maken, door die programma's ook op
goede tijden uit te zenden, door wat officieuze regelingen, "gentle-
men's agreements" en wat dies meer zij, de Amerikanen buiten te
houden. In de geschiedenis van BBC is slechts één Amerikaans pro
gramma tot de top-veertig doorgedrongen, en dat was Dallas (dat
zweefde rond twintig).
De Zuid-Europese televisie daarentegen wordt overstroomd met
Amerikaans product, de hausse is nu wat voorbij maar er is een tijd
geweest dat de stroom dollars voor tv-aankopen van Italië naar Holly
wood te vergelijken was met die voor olie naar de Arabische landen.
Men krijst nu in Italië, Frankrijk en Spanje om EG-quota. De Engelsen
moeten er niks van weten. "Wij hebben onze zaakjes goed voor el
kaar, jullie niet," hoorde ik een Brit eens Spanjaarden uitleggen. "Wij
zijn al uit de problemen en nu gaan jullie ons opzadelen met jullie op
lossing?" Te gek voor woorden vond hij het.
Veel argumenten voor quota heb ik nooit gehoord. Bij zuidelijke film
makers heerst het geloof dat omdat quota tot meer productie zal lei
den zij van die verhoogde productie zullen profiteren. Ook hoort men
vaak dat het zo slecht gaat met filmproductie in Europa dat er iets,
kan niet schelen wat, gedaan moet worden wil de industrie overle
ven. Quota zijn dat kan-niet-schelen-wat.
Er is nog een argument voor quota: het kost de politici niks. Alle an
dere maatregelen, die de politiek bedenken kan om de filmindustrie
in Europa te steunen, kosten geld dat ergens in de Europese begro
ting gevonden moet worden. Het is eenvoudiger politici quota aan te
praten.
Dit argument voor quota is natuurlijk meteen een zwaar argument te
gen. Politici die ons quota geven hebben het gevoel dat ze wat voor
film gedaan hebben. (Ze hebben niks gedaan.) Als je nog steun no
dig hebt voor een echte maatregel zullen ze je aankijken van "bede
laar, ik heb jou al een aalmoes gegeven, maak nu dat je wegkomt".
Quota helpen de filmindustrie niet. Lichtende voorbeelden zijn de in
tussen ter ziele gegane Britse "Eady"-quota en het sinds enige jaren
in Brazilië functionerende systeem. Op elke X weken Amerikaanse
film is het theater verplicht Y weken nationaal product te vertonen. In
Engeland leidde dat tot de productie van "quota quickies", meer dan
belicht cellulloid was het nauwelijks maar het was "made in Britain"
en het moest in de bioscoop, tussen Hollywood-product door, de
Engelse film een kans geven.
Deze quickies werden, uiteraard, door Amerikanen gefinancierd, die
zo de markt compleet in hun grip kregen. Eindresultaat was een ge
heel gedemoraliseerde Engelse filmindustrie. En in Brazilië gebeurt
nu precies hetzelfde.
Een ander probleem met quota is dat op de Amerikaanse betalings
balans film erg belangrijk is. Entertainment en vliegtuigen zijn de
twee grootste exportproducten van de USA. Als wij hier met quota
gaan werken dan zijn er twee mogelijkheden.
Een: er komen EG-quota die in feite de status quo weerspiegelen van
het land met het meeste Amerikaanse product op de buis, de EG-
quota komt neer op wat Luxemburg en Frankrijk nu al aan USA-mate
riaal uitzenden. De politici kunnen hun handen in onschuld wassen,
ze hebben hun best gedaan voor de Europese film. Geen Amerikaan
klaagt want hij gaat er nergens op achteruit en kan zelfs in landen als
België, Duitsland en Engeland zijn marktaandeel nog fors verhogen
voor hij met de quota in aanvaring komt.
Als er in de EG quota komen ziet het er naar uit dat het dit slappe
soort wordt.
Mogelijkheid twee: er dreigen EG-quota die wat voorstellen, de om
zet van de Amerikanen hier zou er door dalen. Dat laten ze er niet op
zitten. Bush trekt wat landingsrechten van KLM in. Hij wil ook geen
Europees staal meer in Amerika zien. Het filmbedrijf krijgt dan niet
Hollywood maar Hoogovens tegenover zich. Tel uit je winst.
Een probleem met EG-quota is dat in Europa een heel grote expor
teurvan televisieprogramma's bestaat, Engeland. Als gevolg van EG-
quota, waar ook Grieken voor ijveren, zou op televisie in Athene
"goedkoop Amerikaans product" vervangen worden door "goedkoop
Engels product". De Griekse filmmaker wordt er geen haar beter van
en na een jaar staat hij in Brussel alweer op de stoep, nu om te bid
den voor quota op Engels product. Nog een paar jaar later is er op
