MEEVALLERS
Ml
De non van Monza
De grootste meevaller die ik ooit heb meegemaakt was "De non van
Monza"! Niet zozeer vanwege het sukses van de film, maar vooral
door de condities, waarop de film uiteindelijk kon worden uitge
bracht.
Het was niet eenvoudig de film te contracteren, daar de belangstel
ling ook in Nederland groot was. Maar uiteindelijk lukte het Centra-
film een kontrakt af te sluiten voor "De non van Monza", lang voordat
de film klaar was en vanzelfsprekend op percentagebasis met een
forse garantie.
Centrafilm had enige jaren eerder veel sukses gehad met "De Non",
dus 'nonnenfilms' smaakten naar meer.
Robbert Wijsmullerverhuurdedefilm in première aan hetTuschinski-
concern voor de steden Amsterdam, Den Haag en Rotterdam.
Dit kontrakt kwam op bijzondere wijze tot stand. Het Tuschinski-
concern zocht naar een film, die kon worden ingezet tijdens de eerste
week van de Wereldkampioenschappen Voetbal in Mexico. Het was
1970.
Men vond het blijkbaar zonde om één van de grotere United Artists
films in te zetten, omdat er in die periode weinig bezoekers verwacht
werden. Men vond "De non van Monza" wel een geschikte film.
Tijdens de onderhandelingen, die Robbert Wijsmulier met de toen
malige direktie van het Tuschinski-concern voerde, werd aangedron
gen op een aangepaste sliding-scale, omdat men niet bereid was een
vast percentage van 40, 45 of 50 te betalen.
De lentemaanden met de eerste mooie dagen waren altijd erg
kwetsbaar. Mei was de gevaarlijkste maand, maar ook juni kon bij
mooi weer catastrofaal zijn. Dat de première in juni moest plaatsvin
den, bracht dus een enorm risico mee. Maar met een beetje gelukzou
de film het tot de grote vakantie uithouden en dat was toch altijd, ook
bij mooi weer, een periode met redelijk goed bioscoopbezoek.
De direktie van Tuschinski kiende een speciale sliding-scale uit voor
het Tuschinski Theater in Amsterdam, het Passage Theater in Den
Haag en hetThaliaTheaterte Rotterdam. We konden die sliding-scale
alleen maar accepteren en hopen, dat niet het laagste percentage uit
de bus zou komen. Op papier zag deze er niet zo aantrekkelijk uit. Ze
liep van 32,5% tot 50%, maar gezien de Wereldkampioenschappen
Voetbal konden we er mee leven.
De film startte in de drie genoemde theaters en leverde het eerste
weekend zulke cijfers op, dat hij niet meer stuk kon!
Robbert Wijsmulier kreeg toen een ingeving die tonnen heeft opge
leverd. Hij vloog dinsdags naar Rome, bezocht de producent en wist
deze zoverte krijgen het bestaande licentie-kontrakt, percentage met
een garantie, om te zetten in een 'flat royalty-overeenkomst, dus een
vaste prijs'-kontrakt. Er werd een fikse som als bijbetaling geboden
en, zoals vaak het geval was, de producent ging voor het kontante
geld door de knieën.
Als argument werd o.a. aangevoerd, dat de film aardig was gestart,
maar dat we liever van de rompslomp, die maandelijkse afrekeningen
met zich meebrengen, af wilden.
Het was in verhuurkringen wel bekend, dat met een producent het
beste zaken te doen was, als hij met een nieuwe film bezig was en dus
kontanten nodig had. In die situatie verkeerde de producent van "De
non van Monza" blijkbaar ook, want anders zou hij vermoedelijk
gezegd hebben dat hij wel zou meegokken.
Robbert Wijsmuller kwam met het nieuwe kontrakt uit Rome terug
als Chamberlain in 1938 uit München. Alleen de overeenkomst die
Chamberlain meebracht bleek van nul en gener waarde; de overeen
komst voor "De non van Monza" leverde tonnen extra filmhuur voor
Centrafilm op.
Zowel in Amsterdam, Rotterdam als Den Haag moest wekenlang het
maximum filmhuurpercentage van 50% worden betaald. In het
Passage Theater in Den Haag zelfs 8 weken lang!
Een verwijt hiervoor kon Centrafilm noch Robbert Wijsmuller wor
den gemaakt. Men had de sliding-scale zelf vastgesteld, omdat men
niet verwacht had dat de film zulke enorme recettes zou maken. Een
TOP-meevallerdus!
De Stille Don
Dat verfilmingen van beroemde romans niet altijd garant staan voor
sukses was in de loop der jaren duidelijk geworden. Toch, wanneer
jezo'nfilm zag, goed verhaal, goed gemaakt, goed gespeeld, kortom
een prima film, dan kwam je toch weer fn de verleiding en verdrong
je eerdere wijze lessen. Je praatte jezelf eigenlijk aan dat zo'n goeie
film toch een kans moest hebben!
Een voorbeeld van een dergelijke film is "De Stille Don", gemaakt in
1958 onder regie van een van de bekendste Russische regisseurs,
Serge Gerassimov, naar de wereldberoemde roman van Michael
Sholokov. Van 'perestrojka' was in die jaren nog geen sprake, dus
werd er nog volgens de partij-principes gefilmd. De roman schildert
het verhaal van een gezin in een dorpje tijdens de Eerste Wereldoor
log en de eerste jaren daarna. Gerassimov maakte van het verhaal een
boeiende film. Maar voor Nederland kleefden er twee bezwaren aan
namelijk de hinderlijke propaganda en de grote lengte.
Centrafilm had in die jaren, mede door de grote Republic Pictures en
American International Pictures produkties, altijd een omvangrijk
verhuurprogramma. Er werd naar gestreefd een zo veelzijdig moge
lijk programma aan te bieden. Dus ookfilms voor de zg. Art Houses,
documentaire films en matinee- en jeugdfilms.
Toen "De Stille Don" aangeboden werd, meenden we met een film te
maken te hebben, die gezien haar kwaliteiten zowel voor de gewone
theaters als voor de Art Houses geschikt was. De condities voor
Russische films leverden doorgaans geen noemenswaardige pro
blemen op, dus werd de film gecontracteerd met de conditie dat er
een Engelse versie geleverd zou worden. Deze Engelse versie zou aan
de westerse smaak worden aangepast, dus de nadrukkelijke propa
ganda eruit en de lengte ingekort. In die jaren gold het als een regel
dat het Nederlandse bioscooppubliek liever geen Russische dialoog
wilde horen. De taal lag te moeilijk. Hetzelfde gold voor Italiaans. Ook
vrijwel alle Italiaanse spaghetti-westerns, 'sterke mannen-films' en
oorlogsfilms, die in die jaren aan de lopende band gemaakt werden,
werden in de Engelse taal uitgebracht.
In overleg werden de voor Nederland noodzakelijke coupures vast
gelegd en de Engelse versie van "De Stille Don" bleek uiteindelijk
uitstekend op de westerse opvattingen aan te sluiten. Het resultaat
was een boeiende film, waarvan verwacht mocht worden dat ze bij
pers en publiek in de smaak zou vallen.
Dat bleek dus een lelijke vergissing. De film bleek praktisch
onverhuurbaar. De exploitanten, die konden worden overgehaald
hadden een slechte week!
Wederom een goede les om er niet zonder meer vanuit te gaan, dat
een goede romanverfilming automatisch goede resultaten garan
deerde. Er werd nog een vervolg gemaakt op "De Stille Don", maar
deze film is begrijpelijkerwijze nooit naar Nederland gekomen.
F.P. van den Berg
23
