bijvoorbeeld het haantje van Pathé, de zonnebloem van Gaumont,
de adelaar van Vitagraph, de letters AB van American Biograph
e.d. Overigens is voorzichtigheid hierbij geboden, want soms
duiden naam en embleem alleen op de distributeur en niet op de
produktiemaatschappij.
In sommige gevallen is de naam van de produktiemaatschappij
aangegeven op de perforatierand van de film, of bevindt zich een
eindleader van de filmmaatschappij aan het eind van de film. Maar
met het laatstgenoemde moet je opnieuw heel voorzichtig zijn,
want met name distributeurs plakten dergelijke leaders lukraak
aan een film, zodat men rustig Pathé-films met Gaumont-eind-
leaders kan tegenkomen!
Tenslotte zetten in de jaren van de patenten-oorlog (ca. 1905-
1912), toen het copyright nog slecht geregeld was, produktie-
maatschappijen hun embleem in het dekor van de film. Bijvoor
beeld in de films van Pathé van de jaren 1906-1909 ziet men vaak
een haantje in het dekor hangen.
Aan de hand van de produktiemaatschappij is meestal ook het
land van origine vast te stellen, al moet ook daarbij niet te snel
geoordeeld worden. Filmmaatschappijen hadden ook filialen in
het buitenland. Pathé had o.a. filialen in Italië: de Film d'Arte
Italiana, in de Verenigde Staten: de American Kinema, in Groot-
Brittannië: de Brittannia Film, in Japan: the Japanese Film, en in
Nederland: de Hollandsche Film.
Daarnaast distribueerde Pathé films voor verschillende Franse en
niet-Franse filmmaatschappijen. Grote filmmaatschappijen wa
ren namelijk vaak niet alleen producent, maar ook distributeur, en
keken daarbij niet alleen wat betreft de vraag, maar ook wat betreft
het aanbod gemakkelijk over de grenzen. Nordisk was oorspron
kelijk een Deense produktiemaatschappij (de meest toonaange
vende van de jaren tien), maar werd al snel een grote Duits-
Deense distributeur. Men had voor Nederland b.v. bijna een soort
monopolie voor de distributie van Duitse en Scandinavischefilms
en leverde zelfs Italiaanse films aan ons land.
COULEUR LOCALE
Het land waar de film geproduceerd is, is vast te stellen door
simpele zaken in het filmbeeld: straatnaambordjes, brieven
hoofden, letters op gevels e.d. Of omdat je een bepaalde stad
herkent en weet dat er daar gefilmd is. Maar je kunt ook hierbij niet
te snel conclusies trekken: filmers schoten ook wel eens in het
buitenland als dat de 'couleur locale' van de film ten goede kwam.
Zofilmde de Duitse regisseur Joseph Delmont scènes in de haven
van Rotterdam voor zgn. Hollandsche vissersdrama's als AUF
EINSAMER INSEL (1913), maar het blijven toch Duitse films.
Cineasten pasten ook wel eens gedetailleerd het dekor aan aan
film, zodat niet ieder gebouw met het opschrift 'saloon' hoeft te
duiden op een Amerikaanse film.
ROKLENGTE EN NUMMERPLATEN
De datering van een oude nitraatfilm is vaak net zo'n problema
tische bezigheid als het vaststellen van productieland of
productiemaatschappij. Het is eigenlijk bijna altijd een benadering,
zo je niet de beschikking hebt over b.v. oude verkoopcatalogi,
moderne overzichtscatalogi van landen of produktiemaatschap-
pijen, of censuurlijsten.
Wil je echter snel een film dateren en kun je niet wachten tot een
specialist je een precieze datum kan geven (als dat al mogelijk is),
dan zijn er verschillende manieren om een film bij benadering te
dateren.
Zo kan er gelet worden op de jaren die in de film verschijnen, b.v.
op brievenhoofden, telegrammen e.d, al kan het natuurlijk zo zijn
dat een film zich in het verleden afspeelt of dat de datum in beeld
lukraak gekozen is.
Bovendien zijn de films van het archief van het Filmmuseum vaak
kopieën met Nederlandse tussentitels. Teksten in beeld zoals
brieven en telegrammen zijn dan gemaakt voor de Nederlandse
vertoning en die kan jaren later zijn geweest dan de datum van de
originele film.
Bij journaals kun je afgaan op de data van bepaalde historische
gebeurtenissen, die via encyclopedieën e.d. te traceren zijn, b.v.
de kroning van koningin Wilhelmina of de Olympische Spelen van
"Het haantje van Pathé" (midden onder)
30
