NEDERLANDSE FILM-VUURWERK-PRIMEUR
IN MONTREAL
Op 29 mei '91 vond tijdens de Zevende Internationale Vuurwerk
Competitie in Montreal (Canada) de wereldpremière plaats van
een bijzondere Nederlandse film: FIRIETY. Gewoonlijk gaan films
tijdens een filmfestival in première, dit keer kreeg een vuurwerk
festival de eer. De reden voor deze ongewone gang van zaken
ligt voor de hand: FIRIETY is een synthese van vuurwerk, ani
matiefilm en muziek, door de makers omschreven als "pyroani-
matie".
EEN COMBINATIE MET TRADITIE
Vuurwerk is de absolute uiting van feestvreugde. De magie van
rook, licht en geluid van uiteenspattende vuurballen maken de
emoties los. De eerste mensen richtten al grote vuren aan om
uiting te geven aan emoties van vreugde en angst. Het vuur
werd met zang en trommels begeleid.
George Frideric Handel borduurde hier op door toen hij in 1749
zijn beroemde "Music for the Royal Fireworks" componeerde,
waarbij het orkest de muzikale klanken vertolkte en de kanonnen
hetvuur(werk) symboliseerden.
Sinds de 18e eeuw is er wel wat veranderd. Er is een enorme
variatie aan vuurwerkartikelen bedacht en met de komst van de
versterkte muziek heeft het vuurwerk er een extra dimensie bij-
gekregen. Dit resulteerde in een nieuwe uitingsvorm: de 'pyro-
musicals'. Een krachtige geluidsinstallatie en een overdonde
rend vuurwerk, gecomponeerd op speciale muziek, overrompe
len het publiek.
WAGENINGSE PREMIERE
Op 5 mei 1990 werd er aan het begrip "pyromusical" nog een
dimensie toegevoegd: film. Tijdens het Nationale
Bevrijdingsfeest te Wageningen kregen velen van de ruim
20.000 bezoekers, waaronder 2000 Canadezen, een brok in de
keel bij het zien en horen van het vuurwerk-spektakel op muziek.
Vuurwerk en originele filmbeelden van de capitulatie in 1945
wisselden elkaar af onder muzikale begeleiding van o.a. saxofo
nist Hans Dulfer. Gerben Kuipers, directeur van het
Molenstraattheater in Wageningen, had de regie en produktie in
handen.
De artistieke invulling van de verschillende vuurwerkeffecten
verzorgde Hein Hofmeester van JNS Pyrotechniek uit
Leeuwarden.
Een nieuw idee, maar nu de juiste uitwerking nog. Tot op zekere
dag die vererende uitnodiging uit Canada kwam: deelnemen aan
de Internationale Vuurwerk Competitie in Montreal (het officieu
ze wereldkampioenschap). Voor deze wedstrijd waren dit jaar
zeven landen uitgenodigd (Nederland voor het eerst!) om 30 mi
nuten vuurwerk op muziek te componeren en ten overstaan van
naar verwachting 100.000 toeschouwers uit te voeren.
De uitnodiging bevatte een speciale alinea waarin de kandidaten
opgeroepen werden om af te wijken van bestaande wegen en de
combinatie vuurwerk/muziek creatief in te vullen. Voor Gerben
Kuipers en Hein Hofmeester voldoende aanmoediging om met
iets heel nieuws in Montreal te verschijnen: het pyro-animatie-
project FIRIETY.
FILM, VUURWERK EN MUZIEK TOT KUNST VERHEVEN:
THE ART OF PYROANIMATION
Filmbeelden geven vuurwerk een nieuwe dimensie. Andersom
geeft het vuurwerk ook de film een nieuwe dimensie. Het film
beeld vertelt een verhaal en regiseert het vuurwerk, maar is niet
langer alleen bepalend voor wat zich afspeelt. Bij het "compone
ren" van FIRIETY is geprobeerd de extra's die de unieke combi
natie van twee uitingsvormen biedt zo veel mogelijk uit te bui
ten.
Een voorbeeld: Er klinkt dreigende muziek overgaand in het
rommelende geluid van een aankomende aardbeving. Op het
scherm verschijnt een schuddende vulkaan die uitbarst en een
grote stroom rood-gloeiende lava uitbraakt. Op dat moment
neemt het vuurwerk de impressie van de eruptie over, zodat de
(film)vulkaan "echt" spuit en de hemel onder donderend geknal
vult met uiteenspattend vuur.
Nog een voorbeeld: Uit de boxen klinkt het fluitende geluid van
een aangestoken lont. De film laat Napoleon zien die de bom
vangt met het angstzweet op zijn voorhoofd en trillende handen.
Een close-up van het brandende lont en de bom ontploft.
Tegelijkertijd zet het vuurwerk in en wordt de lucht rond het
filmscherm gevuld met "echte" knallende en flitsende explosies.
FIRIETY
Het script van FIRIETY is geschreven door de Nederlandse
animator Gerrit van Dijk, in samenwerking met de filmer-panto
mimespeler Michael Helmerhorst die ook de hoofdrol in de film
speelt. Op licht satyrische wijze vertelt de pyroanimatie de ge
schiedenis van het vuur. Vanaf het ontstaan van de aarde (de
"Big Bang") is het vuur prominent aanwezig. Het is een levens
voorwaarde voor de prehistorische mens èn de mens van nü.
Het vuur dient de mens in goede zin (warmte en energie), maar
ook in kwade zin (vernietiging en oorlog). Nieuwe materialen en
hulpmiddelen zijn door het gebruik van vuur ontwikkeld (tech
nologie). De oer-vuurbal is duizenden jaren later door mensen
omgevormd tot één groot energetisch netwerk van onzichtbare
vlammen (elektra). In symbolische betekenis geeft het Vuur de
mens het gevoel van ware hartstocht (liefde en haat). Het intri
gerende van vuur is dat het onvoorspelbaar is en dat het twee
gezichten in zich heeft: Goed en Kwaad.
De finale van "Firiety" laat zien hoe deze twee uitersten van het
vuur elkaar bespelen en proberen te overwinnen: op beeld (ani
matie) en in werkelijkheid (vuurwerk).
'ONMOGELIJK"
Het idee was geboren, het script geschreven, maar theorie is
soms makkelijker dan de werkelijkheid. De uitvoering van een
dergelijk prestigieus film-vuurwerkproject plaatste de makers
voor enorme praktische problemen.
In verband met de veiligheid moet de afstand publiek-scherm-
vuurwerk groot zijn. Ook het filmdoek moet enorme afmetingen
hebben om op te kunnen boksen tegen het vuurwerk.
Verantwoordelijk voor de projectie in Canada was Theo van der
Berg van Filmtronics. Door zijn 35 mm filmprojector uit te rus
ten met een xenon-lamp van 4000 Watt, lukte het hem om op
