HUIZE DE LIEFDE
Hoe, zo vraag ik me wel eens af, doen kinderen tegenwoordig die
magisch getinte filmliefde op die een groot deel van de
jaren-vijftig jeugd kenmerkte. Zonder buurtbioscoop, zonder film
sterren-kauwgomplaatjes, zonder al die verboden dus begerens
waardige voor-boven-de-achttien-films. Die je via allerlei slinkse
wegen toch te zien kreeg, je zou wel moeten wilde je niet door je
klasgenootjes weggehoond worden.
Natuurlijk zijn films nog altijd het gesprek van de dag op het
schoolplein. Ze worden bekeken in air-conditioned zalen genum
merd een tot en met zes. Of thuis voor de buis met de video-af
standsbediening en zakken chips binnen handbereik. Alles kan en
mag gezien worden en terecht. Zoals Thomas Elsaesser, hoogle
raar film en televisiewetenschap, al eens opmerkte: "Er is door de
televisie een geheel nieuwe filmcultuur ontstaan. Zonder televisie
en video had men nooit de hoeveelheid films kunnen zien, die
men ziet. Dus paradoxaal genoeg heeft de televisie, die altijd
wordt gezien als de grote vijand van film, enorm bijgedragen aan
een gevoel voor filmhistorie."
Maar toch, hoe opwindend kan een prille filmervaring nog zijn als
je je niet eerst op wederrechtelijke wijze toegang hebt moeten ver
schaffen tot de spelonkachtige ruimten van een Roxy, Parisien of
Luxor. Om vervolgens met kloppend hart, van spanning en triomf
om het slagen van de onderneming, Les tricheurs te bekijken.
Zondaren in spijkerbroek genaamd in het Nederlands, een titel die
adequaat het angstzweet opriep waar ouders in baadden bij het
zien van de film. De totale anarchie stond voor de deur, een huive
ringwekkende zedenverwildering diende zich aan! Brigitte Bardot
in Et Dieu créa la femme, in haar blootje, in de bioscoop, mijn
god! James Dean, een Rebel without a cause, Marlon Brando The
wilde one, waar moest dat heen. Panisch verboden burgemees
ters de vertoning van Rock around the clock. Maar de Nieuwe Tijd
was daar en wij, in de bioscoop, zaten erbij en keken er naar. Voor
eeuwig verslingerd aan het magische witte doek, gefascineerd
door de zacht opgloeiende lampjes aan de zijwanden, het verlichte
nooduitgang-bordje en de ronddansende stofjes in de lichtbaan
van de snorrende projector.
Evenveel magie kleefde de filmsterren-kauwgomplaatjes aan, die
door ons - landerig rondhangend op die eindeloze zondagen - in
portieken werden geruild en verhandeld. Esther Williams, Dorothy
Lamour, Tyrone Power, Alan Ladd. Van de meesten had je nooit
gehoord maar het waren onmiskenbaar Sterren, afgebeeld in on
waarschijnlijke Technicolorkleuren en torenhoog verheven boven
gewone stervelingen.
Vergelijk dat eens met de op de televisie ondervraagde sterren van
nu. Hakkelende, twijfelende ploeteraars, gladde praatjesmakers en
harde werkers die gewoon bij je thuis binnenvallen. Weg magie.
Documentaires over de vervaardiging van special effects, reporta
ges van opnamen, The making of... - alsof wij er in de bioscoop
ooit aan dachten dat hier sprake was van een maakbare werkelijk
heid - niets wordt, meer aan de verbeelding overgelaten. En de
verbeelding is dus niet langer aan de macht: jongeren kijken nu
aan tegen slappe aftreksels als Hail hail rock 'n roll of Dirty dan
cing. Worden het geld uit de zak geklopt met confectieflut als
Don't teil mom the babysitter 's dead. Menen tragisch genoeg hun
James Dean te vinden in Robe Lowe of Patrick Swayze. En de
buurtbioscoop bestaat niet meer.
Ik mocht er elke woensdagmiddag heen: naar Huize de Liefde.
Geen bordeel, geen filiaal van het Leger des Heils, maar een bios
coop. Met een stokoude cassière, haar dochter de ouvreuse die
ook over het ijs ging en een geüniformeerde, barse portier die ons
nog voor wij de drempel over waren, toevoegde: "En een beetje
kalm aan hè."
Een bioscoop met duistere gangen en smalle trappen, met fanta
sierijke lambrizeringen en houten klapstoeltjes waartussen je re
gelmatig beklemd raakte als je al te wild om je heen stoeide. Grote
metalen asbakken op de rugleuningen veroorzaakten andere bles
sures als geschaafde knieën en verbrande vingers. Maar die onge
makken vielen in het niet bij het overweldigende spektakel van
Ben Hur, De tien geboden of Sissie, de jonge keizerin. En nooit
meer knipperen de ogen zo machteloos in het schelle daglicht als
toen, na het verlaten van de buurtbioscoop.
Huize de Liefde bood niet alleen kijkgenot. Geheel conform de
naam werd in menige nis de eerste tongzoen uitgeprobeerd.
Waarbij de grote voorbeelden van het witte doek de toon aanga
ven. Clark Gable en Carole Lombard, Humphrey Bogart en Lauren
Bacall, Steve McQueen en Nathalie Wood, wat konden ze zoenen.
In extreme close-ups bogen hun hoofden zich traag naar elkaar
toe, tuitten hun lippen zich bevallig. Maar het moment superieur
ontging ons helaas. Op geraffineerde wijze boog het hoofd van
Gable zich meestal zodanig over het gezicht van Lombard dat de
kus zelf zich aan onze waarneming onttrok. Ook in de nissen van
Huize de Liefde was de verbeelding dus volop aan de macht. Kom
daar nu eens om. Als goudvissen naar lucht happend benadert
men elkaar, met wijd open monden die zich nat en vol in beeld
over elkaar sluiten, de duistere wegen van de tong hel verlicht
door key en kick lights. En nooit neemt iemand meer de moeite
om net voor het kritieke moment het bedlampje uit te doen.
Net echt en van elk mysterie ontdaan. Zoals de door zakenlieden
gemanipuleerde populaire filmcultuur van nu: geraffineerd inspe
lend op bij jongeren gekweekte behoeften met eindeloze vervolg-
series, smakeloze remakes en lafhartige tienerfilms.
Huize De Liefde is er niet meer, niet de verbeelding maar de com
mercie is aan de macht. Het fenomeen Kerstfilm blijft dit jaar be
perkt tot het landerige wegwerpprodukt All I want for christmas
en Sissi de jonge keizerin wordt als filmgeschiedenis geconsu
meerd in de Grolschzaal van het Filmmuseum.
Gerdin Linthorst
19
