HONDERD JAAR FILMPRESENTATIETECHNIEK deel 2, door Henk Berg
MEN BLIJFT EXPERIMENTEREN
De eerste filmprojecties door Max Skladanowsky
en Louis en Auguste Lumière had velen gestimu
leerd om eveneens filmopname- en projectieappa-
ratuur te gaan bouwen. Een van hen was de in de
Verenigde Staten van Amerika geboren Engels
man Birt Acres (1854-1918), die reeds in 1893,
tijdens zijn studietijd te Parijs belangstelling kreeg voor het fotografe
ren van bewegende beelden. Bij de firma Elliott Co. te Barnet kreeg
hij de mogelijkheid om zich hierin te bekwamen. Hij experimenteer
de met zowel de opname- als de weergavetechniek, waarna hij in 1895
zijn Kinetic Lantern demonstreerde. Met de medewerking van de
Engelse instrumentmaker Robert William Paul (1869-1943) ontwik
kelde hij later goed bruikbare apparatuur. Op 30 maart 1895 verfilm
de hij met succes 'The
Oxford and Cambridge
boat race' en op 29 mei
1895 'The Derby at
Epsom'. Na een bezoek
aan Duitsland, waar hij
'De opening van het Kiel
Kanaal' had gefilmd kwam
er in juli 1895 een breuk in
de samenwerking met
Robert William Paul.
Birt Acres werd in januari
1896 de eerste Engelsman
die succes oogste met het
geven van voorstellingen
met bewegende beelden
voor groepen. In 1898 ont
wikkelde hij de Birtac 17.5
mm filmcamera/ projector,
bestemd voor huiskamer-
gebruik.
Robert William Paul ging
zelfstandig verder. Ook hij
had succes met zijn expe
rimenten. Hij bouwde
vanaf 1894 Edison's
Kinetoscope na, hetgeen
mogelijk was omdat de Kinetoscope voor Engeland niet gepatenteerd
was. Later ontwierp hij eigen apparatuur. Tijdens de kortstondige
samenwerking met Birt Acres had hij de Theatregraph projector ont
worpen waarbij hij gebruik maakte van allerhande andere filmappara
tuur. Nu hij zelfstandig werkzaam was veranderde hij de naam
Theatregraph in Animatographe, een apparaat dat hij op 20 februari
1896 demonstreerde bij Finsbury Technical College. Daarna, in maart
bij Olympia en vanaf 25 maart werd zijn projector voor regelmatig
gebruik geïnstalleerd in het Alhambra Theatre aan de Leicester Square
te Londen. Hij ontving hiervoor 11 per voorstelling. Hij heeft meer
dan 100 projectoren gebouwd en verkocht, ook naar het buitenland.
De belangstelling voor films nam nog steeds toe, maar... de film was
pas één jaar oud en reeds nu miste men kleur in de filmbeelden! Men
zocht naar mogelijkheden om hieraan te voldoen. De oplossing werd
snel gevonden: de films werden met de hand ingekleurd.
Reeds in 1896 bouwde de Fransman Georges Demeny (1850-1917)
filmapparatuur voor 60 mm-films. Demeny was in 1882 professor
Marey behulpzaam geweest bij de ontwikkeling van de chronophoto-
graphische apparatuur waarmee het mogelijk was om de menselijke
lipbewegingen tijdens het spreken te bestuderen.
In 1891 bouwde hij het Phonoscope waarmee de opgenomen lipbe-
wegingenfoto's van Marey in beweging konden worden weergegeven.
Zijn vinding werd in 1892 gepatenteerd, precies in het jaar waarin hij
de samenwerking met Marey verbrak omdat hij het oneens was met de
0 O Ja ar Cinema
commerciële inzichten van Marey. In
1893 ontwierp hij een camera, waarvan
de werking was afgeleid van Marey's
nieuwste apparatuur. Een jaar later
bedacht en bouwde hij een intermitte
rend grijpersysteem waarmee een schoksgewijs filmtransport moge
lijk werd. Het principe vormde de basis voor de Chronophotographe
camera/projector die werkten met een 60 mm geperforeerde film, een
camera/projector die hij in 1896 samen met Leon Gaumont had
gebouwd. Later werd er tevens een 35 mm versie gebouwd.
In 1896 zagen ook ande
ren de commerciële
mogelijkheden van de
filmprojectie: A. Baron
patenteerde een systeem
voor 360° panoramische
projectie.
Over panoramische pro
jectie werd ook nage
dacht door de Fransman
Raoul Grimoin Samson
(1860-1942).
Deze kwam in 1897 met
een geheel nieuw pano
ramisch projectiesys
teem, het Cinéorama-
systeem voor 360° pro
jectie. Bij Cinéorama projecteerde men met tien projectoren op een
cylindrisch scherm, 10 films naast elkaar. De films waren opgenomen
met tien gesynchroniseerde camera's die een gezamenlijke openings-
hoek hadden van 360°.
De eerste stereoscopische film kwam eveneens uit Frankrijk. C.
Grivolas kreeg in 1897 ruime financiële steun van een Franse indus
trieel. Hiermee ontwikkelde hij zijn eerste filmopnamen en projectie
systemen, inclusief een systeem voor stereoscopische projectie vol
gens de anaglief-methode. Later, bij de oprichting van de Compagnie
Générale des Phonographes et Cinématographes, werd Grivolas finan
cieel participant van de gebroeders Pathé.
Weer terug naar Amerika, waar de firma Biograph in 1897 een 68 mm
film introduceerde. Onder de directie van Herman Casler had
American Biograph reeds in 1894 een breedbeeldfilm-systeem ont
wikkeld dat op 21 november van dat jaar onder de naam Mutoscope
werd geïntroduceerd, een systeem dat nog niet voor projectiedoelein
den werd toegepast maar dat in een viewer werd gebruikt.
Casler bouwde in december een camera waarmee hij fotografische
opnamen kon maken die hij in zijn Mutoscopeviewer kon gebruiken.
Hij werd hierbij geassisteerd door W.K.L. Dickson, die toen nog
steeds bij Edison in dienst was. Zo ontstond er een bruikbare came
ra, waarmee in juni 1895 voor het eerst een testfilm werd opgeno
men. Het toegepaste cameramechanisme, weliswaar enigszins aan
gepast, werd voor de projectie van de film, pas gebruikt in november
1895 te Canastota, New York. Op 27 december 1895 werd door
Herman Casler, W.K.L. Dickson, Henry N. Marvin en Elias
Koopman de American Mutoscope Company opgericht. Hier werd
een Biographprojector gebouwd waarmee vanaf 14 september 1896
in het Alvin Theatre te Pittsburg een week lang vertoningen werden
gegeven. Maar officieel debuteerde de Biograph pas op 12 oktober
1896 in Hammerstein's Olympia Theatre te New York. Twee weken
achtereen werden er films vertoond. Daarna werd de Biograph op 26
oktober 1896 opgesteld in Koster and Bial's Theatre. Vanaf 18 janu
ari 1897 tot 15 juli 1905 werden met de Biographprojector films ver
toond in Keith's Theatre aan de Union Square te New York.
Zowel voor de Biographcamera als voor de Biograph-projector werd
hetzelfde intermitterende systeem gebruikt. De camerafilm werd
getransporteerd door een transportrol waarop slechts enkele tanden
waren aangebracht.
