Andere geestesstroomingen onder meer diie, waartoe ik mij reken zien de mogelijk
heid om langs den weg van particuliere organisatiekracht van veel directe staatsbemoeiing
verlost te worden. De Fransche Revolutie immers is volgens dezen gedachtengang veel te
ver gegaan door in het volksleven slechts individuen en staatsorganen over te laten en
het gevarieerde vereenigingsleven van vroeger tijden radicaal uit te roeien. Zij zien, als
in de alleroudste tijden der Christelijke beschaving, het leidend beginsel der economie niet
in het individueele winststreven, maar in de behoeftenbevrediging. Regeling van vraag en
aanbod, beheersching, zooveel mogelijk van de conjunctuur, zijn voor hen begeerenswaar-
dige zaken, die met de natuur van de menschelijke samenleving allerminst in strijd komen.
En daar tusschen in beweegt zich de groote massa der opportunisten, die het formu
leeren van de theorie gaarne aan anderen overlaat, maar uit welbegrepen eigenbelang
zich op het standpunt plaatst, dat zij gaarne de loterij van de survival of the fittest
prijs geeft voor het meer zekere, zij het ook wat bescheidener, toekomstbeeld van een
geordend collegiaal samenwerken in groepsverband.
Onze Regeering heeft getoond, ook door wettelijke maatregelen prijs te stellen op deze
nieuwe zij het ook in wezen oude werkwijze van de ondernemers. Talrijk zijn
de wettelijke en andere maatregelen, die op dit terrein in de laatste jaren zijn tot stand
gekomen.
Met terzijde laten van de landbouwcrisismaatregelen, zou ik willen noemen de wet op
de beperking van de vestiging van vreemde ondernemingen (onlangs voor het terrazzo-
bedrijf toegepast), de vestigingswet op het kleinbedrijf, die de mogelijkheid opent aan
het uitoefenen van een middenstandsonderneming, eischen te stellen van bekwaamheid
en finantieele soliditeit en vooral de wet op het algemeen verbindend- en onverbin-
dcndverklaren van ondernemers-overeenkomsten, welke reeds toegepast is op de japon
nen-conventie en het Amsterdamsche broodbakkerijbedrijf. Nog is bij de Tweede Kamer
aanhangig een wetsontwerp op de vestiging van industrieele bedrijven, in welk ont
werp het behoefte-element een voorname plaats bekleedt.
Op sociaal gebied worden alleen genoemd de wet op het algemeen verbindend en on
verbindend verklaren van collectieve arbeidsovereenkomsten.
Bescherming der bedrijfsorganisatie
Al deze wetten en wetsontwerpen hebben tot doel de bedrijfsorganisatie te bescher
men, te stimuleeren en zoo noodig te controleeren, eventueel zelfs in het algemeen
belang in te perken.
Het beginsel daarbij is steeds, dat de bedrijfsorganisatie van onderop, uit het leven
zelf moet opkomen en dat de rol van de overheid slechts subsidiair is. Onjuist lijkt mij
de voorstelling, dat deze ordeningswetten ten doel hebben de overheidsbemoeiing
uit te breiden. Als orgaan van het algemeen belang spreekt het welhaast vanzelf, dat
de overheid de bevoegdheid moet bezitten de economische machtsvorming binnen de
grenzen van het algemeen belang te houden, maar rechtstreeksche staatsbemoeiing is
dat alles niet.
De jubileerende Bioscoopbond, geboren in een tijd, toen het groeiproces der economi
sche saamhoorigheid van bedrijfsgenooten een aanvang nam, mag zich gelukkig prijzen,
dat hij het heeft verstaan een gemeenschap te vormen uit eigen kracht en met eigen
middelen.
Ik aarzel niet te zeggen, dat de samenwerking het gemakkelijkst loopt, wanneer de
organen der overheid er zich niet mee behoeven te bemoeien.
Zoo hebben het ook de katoenfabrikanten begrepen, die een aanvraag om verbindend
verklaring hunner ondernemersovereenkomst omtrent levering- en betalingscondities kon-
24
