Aangezien er aanvankelijk nogal enige verwar
ring in terminologie is ontstaan, menen wij er goed
aan te doen er op te wijzen welke termen de vak
pers bezigt.
De Franse vakpers, die beide groepen terecht
scherp onderscheidt, duidt de systemen onder A
(vision panoramique) eenvoudigweg aan als
,,1'écran large" en die sub B als „Ie film en re
lief" of kortweg „Ie relief"; het verschijnsel
„ruimtefilm" als zodanig omschrijft zij als „la
vision integrale". De Engelsen spreken in het
eerste geval van. „wide angle" of „wide screen"
en omschrijven de B-groep als „stereoscopic". Ook
de Amerikanen spreken van „wide angle" of
wide screen". De echte stereoscopische procédés
duiden zij wel aan als „three-dimensional" („3-
D"), wat soms verwarrend werkt omdat zij veel
al de term „3-D" in algemene zin voor „ruimte-
film" gebruiken.
Volledigheidshalve moeten wij er de aandacht
op vestigen, dat er feitelijk nog een derde groep
bestaat:
C. deze systemen worden wel aangeduid als
a u t o-s tereoscopisch. Het betreft
hier het projecteren van echte drie-dimensio
nale films die als zodanig kunnen worden
waargenomen zonder brillen.
A. PANORAMA-SYSTEMEN
Cinerama
Cinerama is tot dusverre de meest bekende
van de panorama-systemen. Haar verschijning
op Broadway in het Broadway Theater vond bijna
op de dag af plaats 25 jaar na het debuut van
„The Jazz Sin.ger", de eerste „sprekende" film.
Er zijn er, die daar een gunstig omen in zagen
(er werd de eerste dagen hevig gespeculeerd in
de aandelen van Cinerama Inc.), maar in elk
geval was Cinerama's eerste optreden niet minder
succesvol.
Het Cinerama-systeem gebruikt een camera
met drie 27 mm. lenzen, die tegelijkertijd drie
films opneemt. Deze lenzen zijn ontworpen om
het gezichtsveld van de mens te dupliceren. Elke
lens neemt een derde deel van de totale breedte
van de film op. De middelste neemt het frontale
gedeelte, de lens aan de linkerkant het rechtse
deel van het gezichtsveld, terwijl die aan de rech
terkant het linkse deel van het gezichtsveld voor
haar rekening neemt.
De projectie van de drie films geschiedt syn
chroon door drie projectoren, die op verschillende
punten van een denkbeeldige cirkel zijn opgesteld
en wel zo, dat zij ieder 1j3 deel van het projectie
doek bestrijken. De afmetingen van dit gebo
gen scherm dat geen glad oppervlak heeff
ten einde een ongewenste weerkaatsing van licht
van links naar rechts en vice versa te voorkomen,
maar bestaat uit 1100 geperforeerde stroken
zijn 51 voet (15,3 m.) bij 25 voet (7,5 m.) hoogte.
Dit beeldscherm, in theaterkringen bekend onder
de naam cyclorama, heeft dus een oppervlak
dat bijna zesmaal zo groot is als dat van een
normaal projectiedoek. Het beeld, dat Cinerama
produceert bestrijkt bijna een halve cirkel namelijk
146 graden met een hoogte van 55 graden. Omdat
het menselijk gezichtsveld ongeveer een boog van
165 bij 60 graden bestrijkt, kan de projectie niet
geschieden vanuit cabines boven het balcon, maar
uitsluitend vanuit de zaal of van het laagste ge
deelte van een niet al te hoog balcon. Hierdoor
moest de capaciteit van het Broadway Theater
van 1600 stoelen gereduceerd worden tot 1250.
Opvallende gebreken zijn onder meer de dui
delijk zichtbare afscheiding van de drie filmbeel
den en de vervorming aan de beide uiteinden van
het scherm, die hin.derlijk is voor bezoekers die
aan de zijkanten zitten. Bovendien schijnt het
technisch heel moeilijk te zijn om alle drie films
precies synchroon te laten lopen, zodat door ver
schil van enige seconden ook vervormingen in het
gehele beeld kunnen optreden. Meestal worden
deze storingen na enkele seconden weer hersteld.
Men is thans bezig een projector te bouwen, wel
ke de drie stroken tegelijkertijd zal projecteren.
Om te voorkomen dat het op zichzelf reeds
kostbare systeem van drie projectoren bij een
rationele exploitatie uitgebreid zou moeten wor
den tot zes, bevatten de filmspoelen 7500 tot 8000
voet (2250 m. 2400 m.) in plaats van. de ge
bruikelijke 1000 voet (300 m.) of 2000 voet
(600 m.). Deze projectoren lopen met een snel
heid van 26 beeldjes in plaats van 24 beeldjes per
seconde en kunnen dus ruim een uur onafgebro
ken draaien. Er is geen geluidsspoor op deze.
films, zodat ook dat gedeelte van de filmband in
beslag wordt genomen door het beeld, welks
hoogte bovendien van vier op zes perforatiegaten
is gebracht, waardoor het beeldoppervlak ver
dubbeld is.
Omdat de drie projectoren zich op één denk
beeldige cirkelomtrek moeten bevinden, moet de
zaal in breedte toenemen, naarmate men hen ver
der van het scherm opstelt. Daarom zullen slechts
uiterst weinige van de huidige bioscoopzalen voor
het Cinerama-systeem geschikt zijn en heeft men
tot dusverre n.og maar één bioscoop in de Ver
enigde Staten hiervoor kunnen inrichten. Dit
hangt tevens samen met de omstandigheid dat
het vervaardigen van de Cinerama-apparatuur
veel tijd vergt.
Cinerama maakt gebruik van een stereofoni-
sche geluidsweergave. Van het stereofonische
principe in Nederland reeds lang bekend en
met succes gedemonstreerd hebben wij indertijd
in no. 139 van dit Orgaan een uitvoerige beschrij-
